Stjórnmálaflokkarnir á Íslandi eru valdameiri en flokkar í öðrum lýðræðisríkjum. Þeir fara ekki aðeins með löggjafar- og framkvæmdavaldið, heldur eru þeir einnig valdamiklir á öðrum mikilvægustu sviðum þjóðlífsins.
Pólitískar embættaveitingar Í dómstólakerfinu, sem tíðkazt hafa um áratuga skeið, valda því, að stjórnmálaflokkar hafa hér á landl óeólileg áhrif á gang dómsmála. Atburðir slóastliðins vetrar benda til þess, að margir telji sig geta farið sínu fram í pólitísku skjóli.
Pólitískar skipanir í stjórnir og ráð banka og sjóða hafa einnig tíðkazt um áratuga skeið, samhliða gífurlegri miðstýringu fjármagns þjóðarinnar. Þetta veldur því, að stjórnmálaflokkarnir einoka fjármagnið og misbeita því mjög gróflega á pólitískan hátt.
Pólitískar fyrirgreiðslur í menningarmálum veru einnig gömul hefð hér á landi. Þær hafa haldið uppi gervimennsku í menningarmálum og haldið niðri þeim listamðnnum, sem ekki hafa viljað binda sig á pólitískan klakk.
Strórnmálaflokkarnir hafa einnig ráðið yfir öllum helztu fjölmiðlum landsins umd áratuga skeið. Þeir hafa skipað st jórnir útvarps og sjónvarps og gefið út dagblöðin beint og óbeint.
Sum dagblöðin flagga því að vísu, að þau séu ekki gefin út af stjórnmálaflokkum. Reynslan sýnir þó, að lítill munur er á beinni og óbeinni stjórn. Morgunblaðið og Vísir fylgja til dæmis Sjálfstæðisflokknum kerfisbundið að málum, þótt flokkurinn eigi ekki beina aðild að blöðunum.
Mikið skarð var rofið í einokun stjórnmálaflokka á fjölmiðlun, þegar Dagblaðið tók til starfa fyrir tæpu ári. Í stofnskrá þess eru sérstök ákvæði til að hindra ítök stjórnmálaflokka og þrýstihópa í efni blaðsins. Starfsmenn blaðsins ráða sjálfir yfir verulegum hluta af hlutafé þess. Og aðrir stærstu hluthafarnir eru valdir með tilliti til þess, að þar komi fram margvíslegar stjórnmálaskoðanir.
Reynslan sýnir líka, að Dagblaðið hefur orðið vettvangur stjórnmálaumræðu á breiðum grundvelli, auk þess sem blaðið hefur náð að upplýsa margvísleg mál, sem stjórumálaflokkunum hefði ella tekizt að láta fjölmiðla sína þegja um.
Tilvist Dagblaðsins hefur líka haft góð áhrif á suma aðra fjölmiðla. Þeir hafa opnað skrif sín meira en áður til þess aó líta ekki alveg eins út og steingervingar í samanburði við Dagblaðið. Aórir eru enn sömu þrautleiðinlegu sorptunnurnar, til að mynda Tíminn, sem enn virðist skrifaður fyrir sauðfé og striplingaglápara.
Yfirráð stjórnmálaflokkanna yfir fjölmiðlun á Íslandi verða samt ekki endanlega brotin á bak aftur, nema Dagblaðið haldi áfram að eflast á kostnað hinnar pólitísku fjölmiðlunar.
Stjórnmálaflokkarnir og samtryggingarkerfi þeirra hafa næg völd, þótt þeir einskorði sig við löggjöf og ríkisstjórn. Ef þjóðin getur knúið þá til að lina heljartök þeirra á dómsmálum, fjármálum og menningarmálum, getur þar orðið hliðstæður bati og er að verða um þessar mundir í fjölmiðluninni.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
