Sums staðar erlendis, þar sem ríkisstofnanir eru betur reknar en hér á landi, er algengt, að nýir embættismenn séu fundnir utan viðkomandi stofnunar. Til dæmis eru hæfustu embættismennirnir færðir milli stofnana á fjögurra til fimm ára fresti. Einnig eru fengnir menn úr atvinnulífinu til að taka að sér embættisstörf um fjögurra til fimm ára skeið.
Með þessum hætti er reynt að vinna gegn stöðnun opinberra stofnana. Talið er, að utanaðkomandi embættismenn, sem hafa á sér gott orð, geti blásið nýjum lífsanda í slíkar stofnanir og rutt til hliðar kerfislægum vinnubrögðum. Enn frekar gildir þetta sjónarmið um þá menn, sem koma úr atvinnulífinu.
Hér á landi hefur lítið verið um tilfæringar af þessu tagi, enda hafa æviráðningar í embætti gert sumar opinberar stofnanir að steingervingum. Í nokkrum tilvikum hafa þó menn úr atvinnulífinu verið gerðir að ráðuneytisstjórum.
Einstaka embættismaður hefur haft hugsun á að staðna ekki. Guðlaugur Þorvaldsson háskólarektor var um tíma ráðuneytisstjóri fjármála. Jón Sigurðsson, forstjóri málmblendifélagsins, var áður ráðuneytisstjóri fjármála og í annan tíma bankastjóri Alþjóðabankans. Björn Friðfinnsson, fjármálastjóri Rafmagnsveitu Reykjavíkur, hefur verið bæjarstjóri á Húsavík og framkvæmdastjóri Kísiliðjunnar.
Flestir geta verið sammála um, að slíkar tilfæringar hafi oftast gefizt vel. Þeir, sem færa sig, öðlast víðtækari reynslu og meiri víðsýni en ella og reynast oft dugmeiri embættismenn en hinir, sem rótgrónir eru innan stofnunarinnar.
Hins vegar gilda þessar röksemdir alls ekki um afleysingar embættismanna í tvo-þrjá mánuði. Hvergi erlendis tíðkast, að menn séu fengnir utan stofnunar til að stjórna henni í tvo-þrjá mánuði í fjarveru embættismanns.
Nýr stjórnandi er yfirleitt um ár að setja sig inn í embætti. Tveggja til þriggja mánaða afleysing er alveg út í hött. Afleysingamaðurinn fer jafn ringlaður og hann kemur. Þess vegna ber að gagnrýna þá ákvörðun Gunnars Thoroddsen orkuráðherra að setja Þórodd Th. Sigurðsson vatnsveitustjóra sem orkumálastjóra í tveggja mánaða leyfi Jakobs Björnssonar.
Í þessu felst engin gagnrýni á Þórodd. Hins vegar er enginn íslenzkur embættismaður svo snjall, að hann geti náð tökum á stórri ríkisstofnun á tveimur mánuðum, né skilið þar eftir sig umtalsverð spor.
Hið eina rétta þessu máli var að setja næstráðandi innan Orkustofnunar til að gegna embætti forstjórans þessa tvo mánuði. Engin skynsemi er í öðru, nema næstráðandi sé bæði óalandi og óferjandi, enda ætti hann þá ekki að vera næstráðandi. Í versta tilviki er unnt að setja hinn þriðja í röðinni sem forstjóra.
Líklega býr hér að baki spenna, sem að undanförnu hefur myndazt milli ráðherra og ýmissa embættismanna Orkustofnunar út af ágreiningi um Kröfluvirkjun. Og með setningu vatnsveitustjórans hefur ráðherra gengið of langt í ágreiningnum.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
