Við höfum löngum horft öfundar- og aðdáunaraugum til Frakka og Finna, sem á sínum tíma skáru núll aftan af gjaldmiðlum sínum og breyttu slæmum efnahag í góðan. Í augum okkar hafa þessar aðgerðir jafnan minnt á töfrasprota ævintýranna.
Í rauninni hafði niðurskurður núlla sem slíkur engin efnisleg áhrif á hag Frakka og Finna. Niðurskurðurinn var fyrst og fremst táknrænn. Hann hafði sálræn áhrif á fólk, fékk það til að trúa, að töfrasprota væri slegið á þjóðarhag.
Að baki gjaldmiðilsbreytinga Frakka og Finna lágu umfangsmiklar, róttækar og harðskeyttar aðgerðir stjórnvalda á breiðu sviði fjármála og efnahagsmála. Í þeim aðgerðum fólst lækningin, en ekki í sýndarmennsku núllafækkunar.
Alþingi, nokkrar ríkisstjórnir og ráðamenn seðlamála bera ábyrgð á nýkrónu þeirri, sem hér á að taka við um áramót. Allir þessir aðilar hafa væntanlega reiknað með, að í fyllingu tímans mundi eitthvað fleira fylgja með nýkrónunni.
Þegar nýkrónan var ákveðin, kom að vísu ekki beint fram, hvað skyldi gera um leið og hún yrði framkvæmd. Ábyrgðarmenn hafa sennilega reiknað með, að væntanleg ríkisstjórn yrði að bíta á jaxlinn á svipaðan hátt og Viðreisn gerði.
Þeir tímar koma jafnan í sögu þjóða, að ráðamenn verða að líta upp úr kökuboðum og niðurtalningum og byrja að höggva á hefðbundna hnúta. Á slíkum tímum gildir ekki lögmál óvinsælda, heldur fylgja þjóðir þeim, sem þora.
Viðreisnarstjórnin varð vinsæl í upphafi ferils síns, einmitt þegar hún hafði komið í verk öllu því, sem óvinsælast var. Hún vann sigur í næstu kosningum. En síðan féll hún í dá, svo sem títt er um þá, sem hvíla á lárviðarsveigum.
Núverandi ríkisstjórn varð vinsæl í upphafi ferils síns, sennilega af því að hún þorði að verða til. Enn eimir eftir af þeim vinsældum, hvað sem síðar verður, ef þjóðin kemst að því, að ríkisstjórnin ætli sér ekki fleiri afrek.
Því miður bendir ekki hið minnsta til, að ríkisstjórnin hyggist bregðast við hinum sögulegu aðstæðum komandi áramóta, þegar stórtæk gjaldmiðilsbreyting fer saman við óvenju harkalegan verðbólgukipp. Kall tímans virðist fara hjá.
Ekki hvílir þó öll ríkisstjórnin í dái á lárviðarsveigum þess afreks að verða til. Tómas Árnason viðskiptaráð- herra hefur hvað eftir annað opinberlega minnt samráðherra sína á, að örlagastundin er að nálgast óþægilega hratt.
Tillögur Tómasar og raunar Steingríms Hermannsonar líka eru þó ekki slíkar, að finna megi skyldleika með ráðagerðum Frakka og Finna á sínum tíma. Tillögunum er rétt og myndrænt lýst sem tilfærslu jólanna fram yfir áramót.
Frestun vísitölu um einn mánuð og stórfengleg aukning niðurgreiðsla í einn mánuð eiga ekkert skylt við varanlegar ráðstafanir. Og varla er hægt að segja, að hugmyndirnar auki svigrúm þeirra ráðamanna, sem vilja bara vera í dái.
Sennilegra er, að tilfærsla jólanna miði að þeirri sjónhverfingu, að verðbólga ársins 1980 mælist nokkru minni en verðbólga ársins 1979. Svo standa ráðamenn í janúar með nýkrónu í höndum, jafn ráðalausir og fyrr.
Við slíkar aðstæður er sjónhverfing núllafækkunar til ills eins. Hún veldur truflunum og kostnaði í upphafi og síðan gífurlegum vonbrigðum, þegar þjóðin áttar sig á, að töfrasproti var ekki til, né heldur neitt ævintýri.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
