Við búum í ákaflega erfiðu landbúnaðarlandi, eins og sést af samanburði við ýmis önnur lönd. Í Danmörku eru afurðir landbúnaðar yfirleitt helmingi ódýrari en hér og vel það í sumum tilvikum. Og í Bandaríkjunum eru afköst landbúnaðarins á hvern starfsmann sex-sjö sinnum meiri en hér á landi.
Áratugum saman höfum við reynt að brúa þetta bil með því að dæla fjármagni í landbúnaðinn til að auka tækni hans og hagkvæmni. Þessar aðgerðir hafa aukið framleiðni landbúnaðarins, en ekki brúað bilið, því að framleiðnin hefur aukizt með svipuðum hætti í öðrum löndum.
Árangurinn hefur hins vegar orðið sá, að halda fleirum við landbúnað hér á landi en gerist í öðrum löndum, sem þó eru talin landbúnaðarlönd. Í Bandaríkjunum starfa 3% þjóðarinnar við landbúnað, í Danmörku 5%, en hér á landi 10%.
Þessi tiltölulega mikli fjöldi starfsmanna í landbúnaði hér á landi bindur þjóðfélaginu gífurlega bagga, ekki aðeins í styrkjum, niðurgreiðslum og uppbótum, heldur einnig í lána- og vaxtakjörum og í innflutningsbanni landbúnaðarafurða. Vaxandi hópur manna telur, að þessi fyrirgreiðsla sé komin út í öfgar og standi bæði hagþróun og almennum lífskjörum fyrir þrifum.
Einkum er dýrt spaug, að flytja skuli þurfa út 10% framleiðslunnar og að íslenzkur almenningur skuli þurfa að borga erlendum neytendum stórfé í uppbætur. Hve fráleitur þessi útflutningur er, má sjá af því, að það kostar 200 krónur í innfluttum fóðurbæti að framleiða 170 króna virði af útfluttu smjöri, þannig að 30 krónur tapast á allri fyrirhöfninni.
Tímabært er orðið að breyta landbúnaðarstefnunni á þann hátt, að landbúnaðurinn framleiði aðeins 90% af þörfum þjóðarinnar í mjólkur- og kjötvörum, en ekki 110%. Þá væri unnt að flytja inn nokkuð af þeim vörum, sem óhagkvæmast er að framleiða hér heima, svo sem smjör og ost og ef til vill ýmsar tegundir kjöts.
Jafnframt þarf að jafna mjólkurneyzluna yfir árið, bæði með nýjum geymsluaðferðum, sem gefið hafa góða raun, og með því að hafa misjafnt verð á mjólk eftir árstíðum. Þetta mundi draga úr myndun osta- og smjörfjalla á sumrin og haustin.
Ekki má lengur hvet jafn eindregið og nú er gert til fjárfestingar og framleiðslu í landbúnaði. Fjármagnið nýtist helmingi verr í landbúnaði en í öðrum atvinnugreinum. Nauðsynlegt er að draga smám saman úr forgangsstöðu landbúnaðarins og beina fjármagninu inn á aðrar brautir.
Jafnframt þarf að huga vel að hinni félagslegu hlið málsins. Margir bændur vildu gjarna hætta búskap, en treystast ekki til þess, þar sem þeir hafa hvorki húsnæði né vinnu til að hverfa að í þéttbýlinu. Ríkið mætti gjarna nota eitthvað af landbúnaðarstyrkjunum til að kaupa jarðir þeirra á góðu verði og koma þeim úr notkun.
Slík stefnubreyting gerist ekki á augabragði, svo að vit sé í. Hana þarf að framkvæma hægt og sígandi, svo að röskunin verði í hófi. Og öllum má vera ljóst, að núverandi öfgastefna í landbúnaði hefur gengið sér til húðar. Hún er orðin svo dýr, að þjóðin hefur ekki lengur efni á henni.
Jónas Kristjánsson
Vísir
