Athyglisvert er, hversu útbreidd er andúð meðal almennings á málstað námsmanna í lánamálum þeirra. Gagnrýnisskrif í dagblöðum segja ekki nema hluta af því illa umtali, sem námsmenn sæta um þessar mundir.
Menn segja námsmenn Iifa hóglífi. Þeir eigi bíl og dýrustu hljómflutningstæki, búi í kostnaðarsömu hjónabandi, fljúgi heim í frí tvisvar til þrisvar sinnum á ári, ef þeir stundi nám erlendis, og heimti vínveitingar í félagsheimili sínu, séu þeir við nám heima.
Eflaust er það upp og ofan, hvernig námsmenn fara með fé og ef til vill hafa aukizt kröfur þeirra til lífsins gæða.
Jafnvel fyrrverandi námsmenn eru gagnrýnir og segja sjálfa sig ekki hafa verið svona hóglífa í þá gömlu, góðu daga. Þeir hafi þá sníkt sér far með fiskiskipum til náms erlendis, hafi dregið fram lífið á tekjum af sumarvinnu og neitað sér um hjónabandssælu.
En sjálfsagt hefur einnig þá verið upp og ofan, hvernig námsmenn fóru með fé. Íslendingar hafa áratugum saman, á tímum stríðsgróða og síldarævintýra, vanið sig á töluverða eyðslusemi og gefið börnum sínum slæmt fordæmi.
Menn hafa líka áhyggjur af því, að námsmenn séu of margir, raunar miklu fleiri en þjóðfélagið hafi þörf fyrir. Sumir þeirra stundi varla nokkurt nám, sem heitið geti, og lifi samt á lánum, sem séu í rauninni styrkir, af því að verðbólgan geri endurgreiðslurnar verðlitlar.
Í rauninni er það þetta, sem er kjarni vandamálsins. Lánasjóður námsmanna er gjaldþrota, af því að námsmönnum hefur fjölgað svo ört og af því að endurgreiðslur fyrri lána eru honum harla lítils virði.
Ef til vill væri unnt að tengja Iánin meira árangri í námi og þeim stigum, sem menn taka á námsferli sinum. Og ef til vill væri unnt að verðtryggja lánin að einhverju eða verulegu leyti. Slíkt væri raunar skynsamlegra aðhald en sú drákonska aðferð að klippa skyndilega og óvænt á lánin, eins og nú hefur verið gert.
En ríkisstjórnin verður fyrir þrýstingi úr ýmsum áttum, ekki eingöngu frá námsmönnum. Hin alvarlega staðreynd er sú, að stjórnin mundi verða meira gagnrýnd af almenningi fyrir að láta undan námsmönnum heldur en hún er nú gagnrýnd af námsmönnum fyrir að gefa lítið eftir.
Verkfallshótanir magna þessa andúð í þjóðfélaginu. “Fari þeir bara í frí”, segir fólk og lætur sig litlu varða, þótt námsmenn segist ætla að leggja niður nám til að þrýsta fram kröfum sinum. Það viðrar því ekki vel fyrir námsmenn um þessar mundir.
Hér verður ekki sett fram nein patentlausn á hinum mikla vanda, sem margir námsmenn eru í vegna frestunar á útborgun lána. Aðeins skal sett fram sú skoðun, að ekki verði haldið þannig á málum, að langskólanám verði forréttindi barna velstæðra foreldra.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
