“Spurningin er bara, hversu mikill munurinn eigi að vera”, er oft sagt, þegar fjallað er um misjafnt gildi atkvæðisréttar Íslendinga eftir búsetu. Virðast flestir hallast að því, að kosningaréttur Reykvíkinga og íbúa Reykjaneskjördæmis megi vera nokkru minni en annarra landsmanna.
Flestir ráðamenn og þingmenn þjóðarinnar segjast hafa mikinn áhuga á að draga úr misréttinu. Í rauninni er áhuginn litill, svo sem aðgerðaleysið í vetur hefur sýnt. Í haust lýstu forustumenn flokkanna því yfir, að laga yrði atkvæðisréttinn fyrir næstu kosningar. Forsætisráðherra lofaði forustu ríkisstjórnarinnar. Þar með var málið svæft.
Þeir, sem fjallað hafa um málið, hafa mesta trú á einföldum breytingum á kosningalögum, sem ekki krefjast neinnar stjórnarskrárbreytinga. Með því að afnema prósenturegluna við úthlutun uppbótarþingsæta og heimila fleiri en einn uppbótarmann flokks í einu og sama kjördæminu má draga úr misréttinu um tæpan helming.
Dagblaðið studdi þessa hugmynd, af því að vönduð rök höfðu verið leidd að því, að hún varðaði ekki stjórnarskrána. Unnt hefði verið að gera hugmyndina að lögum í vetur og beita henni í kosningum sumarsins. Mætti þá líta á hana sem bráðabirgðalausn, sem dygði, unz lokið væri endurskoðun stjórnarskrárinnar.
Nú þegar ráðamenn þjóðarinnar eru orðnir uppvísir að svikum í málinu, er rétt að minna á, að rýrnun misréttisins um tæpan helming er alls ekki endanleg lausn. Margir hafa einblínt svo á bráðabirgðalausnina, að þeir eru farnir að trúa áróðrinum fyrir því, að atkvæðisréttur megi vera misjafn, þótt hann megi ekki vera eins misjafn og hann er nú.
Magnús Kjartansson alþingismaður tók þessar hugmyndir rækilega til bæna í kjallaragrein í Dagblaðinu fyrir réttri viku. Sagði hann enn eima eftir af þeirri skoðun, að “fólkið á mölinni” eða “Grimsbýlýðurinn” væri óæðra fólk en sveitafólkið.
Magnús lagði áherzlu á, að einungis eitt heilbrigt sjónarmið væri til á þessu sviði: “Kosningarétturinn er mannréttindi, sem allir eiga að fá að njóta á jafn gildan hátt án tillita til efnahags, kynferðis, búsetu eða annarra óskyldra þátta.”
Magnús sagði það gervirök, að íbúar suðvesturhornsins njóti forréttinda í því að hafa allar miðstöðvar þjóðfélagsins í nágrenni sínu, ríkisstjórn, banka, innflutning og útflutning, tryggingar og heilsugæzlu.
“Þeir, sem þannig tala, virðast líta á mannréttindi sem einhverja verzlunarvöru”, segir Magnús.
Síðan neitar hann því algerlega, að almenningur á svæðinu njóti hinnar margumtöluðu nálægðar og telur hann fremur hafa af henni skaða. Nefnir hann m.a., að þar hefur fólk að meðaltali lægri laun en annars staðar í landinu. Það situr því ekki við kjötkatlana.
Svo skorar Magnús á íbúa suðvesturhornsins að hrista af sér slenið: “Hvernig væri, að kjósendur á þessu svæði sameinuðust um að spyrja stjórnmálaflokkana spjörunum út úr um stefnu þeirra í þessu máli og létu þá vita, að stuðningur færi eftir svörum þeirra og fyrirheitum?”
Grein Magnúsar er þörf áminning um fánýti spurningarinnar í upphafi þessa leiðara um, “hversu mikill munurinn eigi að vera”. Hann á enginn að vera.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
