Leigubílar eru sér í lagi nauðsynlegir á nóttunni, þegar strætisvagnar ganga ekki. Á daginn geta menn yfirleitt komizt allra sinna ferða án leigubíla, en á nóttunni eiga menn ekki annarra kosta völ, ef þeir þurfa að kaupa sér far milli staða.
Búast mætti við, að leigubílstjórar skipulegðu þjónustu sína á þann veg, að hún kæmi fólki að sem mestum notum. Í slíku skipulagi fælist m.a., að flestir leigubílar væru í gangi á álagstímum og að stöðvarnar .kölluðu út bílstjóra sína, þegar óvænt álag bæri að garði.
Siðferðilega er stétt leigubílstjóra skyldug til þessa. Henni hefur tekizt að viðhalda einokun í starfsgreininni. Stéttinni hefur verið haldið lokaðri með sérstöku kvótakerfi. Fjölda leigubíla á hverja þúsund íbúa hefur verið haldið óeðlilega lágum. Þessi óvenjulegu og vafasömu sérréttindi leggja leigubílstjórum skyldur á herðar, sem þeir standa því miður ekki undir eins og ótal dæmi sýna.
Í fyrrinótt voru sárafáir leigubílar í akstri, þótt færðin vari vel viðráðanleg vel búnum bílum. Þeir bíllausu, sem höfðu erindum að gegna á þessum tíma, urðu .að treysta á tvo jafnfljóta. Hefði þó verið hægt að leysa málið með því að stöðvarnar vektu nokkra bílstjóra, því að þetta var engin sérstök álagsnótt, aðfaranótt fimmtudags, og vínveitingahúsin því lokuð.
Fjöldi manna bíður eftir því að fá að gerast leigubílstjórar. Eins og stéttin misnotar nú aðstöðu sína virðist eðlilegast, að leiguakstur verði gefinn frjáls, að minnsta kosti á álagstímum. Erlendis er mjög algengt, að menn í öðrum störfum vinni sér inn aukatekjur með leiguakstri, þegar mest er um að vera.
Alkunnugt er, að leigubílaskorturinn á verulegan þátt í landlægri ölvun við akstur. Fólk, sem kemur af vínveitingahúsum, hyggst fyrst skilja bíla sína eftir, en freistast síðan til að aka þeim heim eftir langa og árangurslausa bið eftir leigubílum. Það er því þung ábyrgð þeirra, sem standa gegn því, að leiguakstur verði gefinn frjáls.
Frjáls leiguakstur væri í mestu samræmi við þarfir neytenda. Slíkt fyrirkomulag mundi ekki rýra að neinu ráði kjör bílstjóra, sem sofa hvort eð er, þegar álagið er mest. Fæstir hinna nýju bílstjóra mundu aka utan álagstímanna. En einnig kæmi til greina að gefa út takmörkuð leyfi til leiguaksturs á einkabílum, þegar annir eru miklar, því að margir mundu gjarna vilja slíka aukavinnu.
Verst er, að neytendur hafa engin samtök, sem geta brotið hina spilltu einokun á bak aftur. Mönnum finnst þetta ef til vill ekki neitt stórmál. En leigubílaskorturinn er eitt af ótal mörgum dæmum um, hvernig hagsmunir almennings verða að víkja fyrir sérhagsmunum, sem tekizt hefur að beita kerfinu fyrir sig.
Barátta við einokun á ýmsum öðrum sviðum,. svo sem í sölu landbúnaðarafurða, kann að vera nærtækara verkefni fyrir neytendasamtök, en eigi að síður er skaði, að engin slík samtök skuli enn hafa andæft leigubílaeinokuninni.
Jónas Kristjánsson
Vísir
