Margir efast um, að raunhæft sé að tala um niðurskurð á ríkisbákninu. Þeir segja reynsluna sýna, að slíkur niðurskurður sé mjög erfiður í framkvæmd. Og þeir fullyrða, að tillögur um mikla tekjuskattslækkun sé aðeins sýndarmennska, hálfgerð glistrupska, enda muni reynast nauðsynlegt að hækka söluskattinn til jafns við lækkun tekjuskattsins.
Í þessu felst það sannleikskorn, að ríkisbáknið er tiltölulega ónæmt fyrir viðleitni til endurbóta í rekstri. Þegar reynt er að spara rekstrarútgjöld, kemur það venjulega fram í minni þjónustu af hálfu hins opinbera, en ekki í aukinni hagræðingu í starfi. Þetta er eitt af grundvallarvandamálum opinbers rekstrar. Kerfið kann einfaldlega ekki að spara.
Menn mega samt ekki gefast upp, þrátt fyrir þessa tregðu. Fjármálaráðuneytið getur hert verulega eftirlitið með rekstrarvenjum opinberra stofnana og lagt blátt bann við ýmsu bruðli, sem viðgengst. Hitt er satt, að árangur þessa starfs er ekki mjög áþreifanlegur, þegar áætluð eru ríkisútgjöld á fjárlögum.
En ríkið eyðir í meira en rekstur. Samkvæmt fjárlagafrumvarpinu er áætlað, að á næsta ári nemi fjárfestingar ríkisins og stofnana þess hvorki meira né minna en fimm milljörðum króna. Er þetta 37,5% hækkun milli ára. Enginn annar þáttur fjárlagafrumvarpsins hækkar svona mikið.
Ríkisstjórnin hyggst leggja í þessa miklu fjárfestingu, einmitt þegar alls staðar eru nóg verkefni í atvinnulífinu. Meðan hálfur bátaflotinn liggur bundinn við bryggju á vertíðinni í vetur vegna skorts á sjómönnum, ætlar ríkið að herða kapphlaupið við atvinnulífið um starfskrafta þjóðarinnar.
Ríkisstjórnin gat ekki valið verri stefnu. Auðvitað á ríkið í slíkum kringumstæðum að draga saman seglin og fresta framkvæmdum til þess tíma, þegar minna er um að vera í atvinnulífinu. Með slíkum hætti á ríkisstjórnin að jafna hagsveiflur og vinna gegn verðbólgu í stað þess að ýta undir hana eins og nú er gert.
Íslendingar hafa ekki ráð á því að leyfa ríkisstjórninni að fjárfesta fyrir fimm milljarða króna á næsta ári. Hinar fyrirhuguðu framkvæmdir eru að vísu nytsamlegar og sumar nauðsynlegar, en þjóðin hefur ekki efni á að gera allt í einu. Við núverandi aðstæður ætti að fara helmingi hægar í sakirnar, fjárfesta fyrir hálfan þriðja milljarð í stað fimm.
Við munum vissulega sjá eftir hinum nytsamlegu framkvæmdum, sem frestað yrði. En við verðum að haga okkur eftir efnum og ástæðum. Þjóðin getur ekki og vill ekki standa undir aukningu ríkisbáknsins úr 20% þjóðartekna í 30% á aðeins þremur árum. Nú er nóg komið og nú verður að snúa við.
Með virkri samstöðu á þjóðin að geta knúið ríkisstjórnina til að skera milljarða af ríkisútgjöldunum og lækka tekjuskatta almennings að sama skapi, án hækkunar söluskatts.
Jónas Kristjánsson
Vísir
