Föðurlegar áminningar Jóhannesar Nordal eru orðnar að árvissum og hefðbundnum lið í ársfundi Seðlabankans. Við það tækifæri tekur seðlabankastjórinn ráðamenn þjóðarinnar á hné sér og ávítar þá á kurteislegan hátt.
Í þetta sinn var seðlabankastjórinn óvenju mildur, þótt margvísleg skammarstrik ráðherranna í vetur séu öllum ljós. Ræða hans einkenndist af hóflegri bjartsýni á, að þrátt fyrir allt mundi takast að draga töluvert úr verðbólgunni.
Jóhannes Nordal bindur vonir sínar við aðgerðir, sem miða að minnkun skulda ríkissjóðs við Seðlabankann, breyta fjárstreyminu í bankanum og taka upp raunvexti í landinu. En ekki er sopið kálið, þótt í ausuna sé komið.
Í fyrra jukust skuldir ríkissjóðs við Seðlabankann um fjóra milljarða króna og komust upp í rúmlega 26 milljarða. Í fjárlögum þessa árs er gert ráð fyrir 5 milljarða endurgreiðslum og auk þess greiðsluafgangi hjá ríkissjóði.
Að sjálfsögðu telur bankastjórinn þetta spor í rétta átt. En líklega læðist að honum eins og fleirum sá grunur, að ríkisstjórninni muni reynast erfitt að standa við hinn góða ásetning. Og án bættrar stöðu ríkissjóðs er töpuð hálf styrjöldin við verðbólguna.
Ríkisstjórnin er í þann veginn að taka á sig 1,7-1,8 milljarða í aukin laun til opinberra starfsmanna. Og saga undanfarinna ára sýnir, að peninganotkun ríkissjóðs fer yfirleitt langt fram úr áætlun fjárlaga.
Seðlabankinn er orðinn svo flæktur í fjármögnun atvinnuveganna, að hann getur tæpast lengur notað innlánsbindingu sem nauðsynlegt stjórntæki í peningamálum. Eru endurkaup afurðavíxla orðin sjö milljörðum hærri en bundnar innistæður.
Seðlabankinn hefur nýlega ákveðið að lækka endurkaupahlutföll um þrjú prósentustig. Að auki hefur heimild bankans til innlánsbindingar verið hækkuð um þrjú prósentustig. Jóhannes Nordal fagnar þessu, en telur réttilega ekki nóg að gert.
Hann telur, að annaðhvort þurfi að auka bindiskylduna um sjö prósentustig til viðbótar eða færa fjármögnun landbúnaðar og iðnaðar fyrir innlendan markað úr Seðlabankanum og yfir í viðskiptabankana, þannig að Seðlabankinn fjármagni framvegis aðeins útflutning.
Seðlabankastjórinn segir í ræðu sinni, að mest séu verðbólguaukandi lán bankans “út á landbúnaðarafurðir, sem eru verndaðar fyrir allri samkeppni og verð- lagðar alveg án tillits til verðlagsþróunar erlendis”.
Jóhannes Nordal fagnar hinum nýju lagaákvæðum um verðtryggingu fjárskuldbindinga. Hann segir, að deilurnar um raunvexti, verðtryggingu og frjálsa vexti hafi raunar verið um keisarans skegg. Allar stefni þessar aðferðir í sömu átt, hina réttu.
Af hálfu Seðlabankans er nú verið að undirbúa tillögur um framkvæmd hinnar nýju stefnu verðtryggingar fjárskuldbindinga. Allt væri þetta einkar traustvekjandi, ef menn vissu ekki, að sumir ráðherrarnir vilja drepa málinu á dreif, þar með sjálfur bankamálaráðherrann.
Loks fagnar Seðlabankinn nýju lagaákvæði um takmörkun aukningar peningamagns við 25% á árinu. Bankinn telur slíka stefnumörkun rétta, en bendir jafnframt á, að ekki sé sama að segja og gera.
Öll atriðin, sem Jóhannes Nordal fagnar, eru raunar í tvísýnu. Tök ríkisstjórnarinnar á launa- og verðlags málum hafa linazt. Á næsta leiti eru margvíslegar freistingar, sem geta gert góðan ásetning að engu.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
