Til lítils er fyrir ríkisstjórnina að hrósa sér af því að hafa bætt gjaldeyrisstöðuna í fyrra um hálfan fjórða milljarð króna. Þetta tókst henni nefnilega með því að taka ný erlend lán upp á hvorki meira né minna en nítján milljarða króna og auka skuldir þjóðarinnar um heila ellefu milljarða króna.
Svo er nú komið, að 15% af gjaldeyristekjum þjóðarinnar fara í vexti og afborganir af erlendum lánum. Þetta hlutfall fer enn hækkandi, því að enn er allt á fullu við að kría út sem mest af erlendum lánum. Og þessi lán eru engar verðbólgugjafir eins og tíðkast hér heima. Þau verður að endurgreiða í beinhörðum gjaldeyri.
Nokkur bót í máli er, að í fyrra varð viðskiptahallinn töluvert minni en árið áður eða hálfur fimmti milljarður í stað 24 milljarða. Þetta gefur nokkrar vonir um, að viðskiptahallinn geti alveg horfið á þessu ári. En meðan hann er, þá er hann halli og ekkert montprik fyrir ríkisstjórnina.
Á sínum tíma stóð til að minnka viðskiptahallann með aðhaldi í þjóðarútgjöldum, einkum í opinberum framkvæmdum og öðrum útgjöldum ríkisins, enda hafði ríkið fitnað mjög um skeið á kostnað almennings og atvinnuvega.
Þessi aðferð mistókst gersamlega. Í fyrra héldu opinberar framkvæmdir áfram að aukast, þótt framkvæmdir atvinnuveganna minnkuðu um 17%. Hin hrikalega tíu milljarða skuld ríkissjóðs við Seðlabankann, sem hafði myndazt í aðeins tveggja ára óráðsíu, komst upp í ellefu milljarða króna um síðustu áramót. Ríkisstjórnin á að láta þessa óreiðuskuld hverfa, í stað þess að grobba af því, að hún aukist hægar en áður.
Það voru ekki aðgerðir ríkisstjórnarinnar, sem ollu því, að viðskiptahallinn varð minni í fyrra en árið á undan. Hin raunverulega orsök var sú, að viðskiptakjör þjóðarinnar gagnvart útlöndum bötnuðu um 12% á árinu og náðu því stigi, sem þau voru árið 1972.
Þessi bættu viðskiptakjör voru ekki notuð til að bæta kjör almennings og atvinnuvega. Kjarasamningarnir í fyrra stefndu eingöngu að óbreyttum kaupmætti. Þá fórnuðu launþegar sér, sem ekki má gleymast. En atvinnuvegirnir fórnuðu sér raunar líka, eins og sést af 17% samdrætti framkvæmda þeirra. Sá aðili, sem einn fitnaði á bættum viðskiptakjörum, var ríkið sjálft.
Seðlabankinn heldur því að vísu fram, að bætt viðskiptakjör hafi farið í að bæta gjaldeyrisstöðuna. En það er orðaleikur, sem byggist á því, að menn gleymi ellefu milljarða króna aukningu skulda þjóðarinnar gagnvart útlöndum á sama tíma.
Nú vilja og þurfa launþegar aukinn hlut í kökunni, sem er til skiptanna. Atvinnuvegirnir vilja ekki láta af sínum, enda sé hann of lítill og hafi minnkað. Báðir aðilar hafa rétt fyrir sér. Kjaradeilan verður ekki leyst á skynsamlegan hátt, nema hið opinbera skili aftur ránsfeng síðustu sex ára, það er minnki sína sneið af þjóðarkökunni í áföngum úr 38% í 28% með lækkun skatta og afnámi brjálæðisframkvæmda og brjálæðislána.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
