Bæði hér á landi og annars staðar ríkir svartsýni í efnahagsmálum um þessar mundir. Menn sjá fram á, að baráttan við kreppuna verði harðsótt og valdi margvíslegum brestum í þjóðfélaginu. Hvarvetna er ljóst, að ástandið á eftir að versna, áður en það byrjar að batna aftur.
Engin ástæða er samt til að örvænta, því að flest bendir til, að kreppan geti orðið skammvinn og að ný velmegunaralda geti hafizt eftir tvö eða þrjú ár. Tímaritið Economist færir að því rök, að síðasti aldarfjórðungur tuttugustu aldarinnar muni að öllu samanlögðu verða álíka mikið framfaraskeið í efnahagsmálum og aldarfjórðungurinn frá 1950 til 1975 var.
Nýliðinn aldarfjórðungur rúmlega þrefaldaði heimsframleiðsluna, jók ævilíkur í Indlandi úr 30 árum í 50, lækkaði ungbarnadauðann um tvo þriðju og margfaldaði menntun mannkynsins, svo að dæmi séu nefnd.
Þessi frammistaða lofar góðu um, að áfram sé unnt að gera vel, þótt á móti blási um sinn .Economist telur, að þróun tölva, símasamgangna og sjálfvirkni hljóti að gera mannkyninu kleift að þrefalda enn heimsframleiðsluna á einum aldarfjórðungi.
Jafnframt telur blaðið framhald hins frjálsa markaðskerfis vera forsendu þess, að mannkynið komist á næstu árum út úr kreppunni og inn í nýja gullöld, enda hafa margar þjóðir slæma reynslu af tollmúrastefnu kreppunnar, sem kom síðari heimsstyrjöldinni af stað.
Blaðið viðurkennir, að fimmföldun olíuverðs úr hálfu prósenti heimsframleiðslunnar í tvö og hálft prósent valdi miklum truflunum á næstunni sem hingað til, en spáir því jafnframt, að heimurinn verði fljótur að laga sig að breyttum aðstæðum. Fljótastar að jafna sig verði þær þjóðir, sem mest eru fyrir nýjungar í viðskiptakerfinu.
Economist minnir þó á, að fyrir síðari heimsstyrjöldina hafi fyrst verðbólga og síðan kreppa leitt til þess, að í Þýzkalandi fóru venjulegir menn að syngja augljóslega brjáluðum fjöldamorðingja lofsöngva. Varar blaðið við, að menn láti nú verðbólgu og kreppu rugla sig í ríminu eins og þá.
Blaðið kvartar til dæmis um, að margir hugsandi menn telji nú framfarasinnað að mæla með núllvexti í hagkerfinu vegna rýrnunar ýmissa auðlinda heimsins. Bendir það á dæmi um, að þessi stefna mundi valda þriðja heiminum miklum hörmungum. Og þar á ofan hefur á síðustu misserum margsinnis verið bent á, að heimsendaspár Rómarklúbbsins og annarra slíkra byggjast á óvönduðum útreikningum og eru fjarri raunveruleikanum.
Economist segir, að hin slæma verðbólga sé að líða hjá, hin slæma kreppa muni líða hjá og síðan taki við möguleikar á hraðari hagvexti en nokkru sinni fyrr, því að núverandi vandamál séu í rauninni auðleysanleg.
Flestar þjóðir Vesturlanda fóru í fyrra af verðbólguþrepinu yfir á kreppuþrepið, en Íslendingar standa nú fyrst andspænis hugsanlegri kreppu. Vitanlega hrýs okkur hugur við vandamálunum, sem framundan eru, og okkur gremst, að lífskjörin skuli stöðugt rýrna. En við stöndum betur af okkur fárviðrið, ef við hugsum til lognsins, sem kemur á eftir og Economist telur, að endast muni í aldarfjórðung.
Jónas Kristjánsson
Vísir
