Við erum ein af fáum þjóðum, sem ekki býr við mikið og vaxandi atvinnuleysi á þessum síðustu og verstu tímum. Hér snúast hjól atvinnulífsins af fullum krafti, þrátt fyrir olíukreppu og annan mótbyr. Við megum því teljast lánsamari á þessu sviði en flestar aðrar þjóðir.
Atvinnuleysið vex un þessar mundir hröðum skrefum um heim allan. Jafnvel hjá Vestur-Þjóðverjum, sem hafa traustara efnahagslíf en flestar aðrar þjóðir, er atvinnuleysið komið upp í 4,2%. Í Bandaríkjunum er það komið upp í 6,5%, sem hlýtur að teljast óhugnanlega hátt hlutfall.
Þetta hefur leitt til þess, að baráttan við kreppuna hefur leyst baráttuna við verðbólguna af hólmi sem höfuðviðfangsefni ríkisstjórna á Vesturlöndum. Í fyrrasumar voru þær önnum kafnar við að reyna að draga úr verðbólgunni, en nú hafa þær séð, að baráttan við kreppuna er mikilvægari.
Margföldun Araba á verði olíu á verulegan þátt í því einkennilega ástandi, sem ríkti í efnahag Vesturlanda á síðasta ári, að kreppa og verðbólga fóru saman. Venjulega eru þetta taldar andstæður og voru stjórnvöld á Vesturlöndum því vant við búin að fást við hvort tveggja í einu.
Eftir samdráttaraðgerðir ársins sem leið eru nú hafnar útþensluaðgerðir í ríkjunum beggja vegna Atlantshafsins. Skattar eru lækkaðir á fyrirtækjum og þeim leyfðar verðhækkanir, svo og reynt að opna þeim lánamarkaðinn, -allt til þess að blása lífi í aðþrengt atvinnulíf, sem einkennzt hefur af samdrætti og gjaldþrotum.
Stjórnmálakreppan á Íslandi olli því, að ekki var gripið til raunhæfra aðgerða í efnahagsmálum fyrr en haust, þegar ný ríkisstjórn kom til valda. Var þá fyrirsjáanlegt, að metverðbólgan, sem komin var upp fyrir 50% og stefndi yfir 60%, mundi innan skamms víkja fyrir atvinnuleysi sem höfuðvofu efnahagslífsins.
Þá var vandamál okkar verra en annarra þjóða, verðbólgan hraðari og fyrirsjáanlegt hrun atvinnulífsins stórfelldara. Við höfðum nefnilega ekki aðeins við olíukreppu og nokkurra mánaða stjórnleysi að stríða, heldur einnig fáránlega kjarasamninga, sem gerðir voru í upphafi ársins.
Þeir samningar voru tómt rugl og öllum þeim til skammar, sem nálægt komu.
Aðgerðir stjórnvalda á undanförnu hausti og vetri hafa eytt skaðsemdaráhrifum þessara kjarasamninga að því marki, sem slíkt er unnt. Enn megum við teljast hafa vel sloppið, að kaupmátturinn skuli ekki vera lakari en hann var rétt fyrir þessa illræmdu samninga.
Dýrtíðin er að sjálfsögðu tilfinnanleg. En það er jafnframt kaldhæðnislegt, að kveinstafir manna út af henni stafa fremur af óhófseyðslu um jól og áramót. Lífskjörin eru í rauninni engu lakari en þau voru fyrir nákvæmlega einu ári.
Ef við getum haldið í því horfinu enn um sinn, höfum við vel sloppið. Í mörgum nágrannalanda okkar horfast menn í augu við síversnandi lífskjör í náinni framtíð. Við höfum þó komið okkar málum í nógu gott horf til að halda fullum afköstum í atvinnulífinu og þar af leiðandi stöðugum lífskjörum.
Jónas Kristjánsson
Vísir
