Mikið lán er, hve gífurlega verð sjávarafurða okkar hefur hækkað á erlendum markaði að undanförnu. Verð sumra mikilvægustu sjávarafurðanna, til dæmis frá frystiiðnaðinum, hefur tvöfaldazt á tiltölulega skömmum tíma.
Þetta hefur vegið upp á móti þeirri einstæðu verðbólgu, sem hér hefur verið í tvö ár. Þar sem sjávarafurðir eru um það bil helmingur af verðmæti útfluttrar vöru og þjónustu, hefur þetta hindrað stórfellda gengislækkun á þessu tímabili.
En ekki eru allar útflutningsgreinar svona heppnar. Hinn ungi útflutningsiðnaður hefur verið að sækja á brattann á undanförnum árum og er orðinn um það bil einn fimmti á við sjávarvöruútflutninginn, eða 10% af öllum útflutningi vöru og þjónustu. Þessi mikilvæga útflutningsgrein á nú mjög í vök að verjast.
Engir dagprísar eru á húsgögnum, peysum, kísilgúr og skinnum, svo að nokkrar dæmigerðar útflutningsvörur iðnaðarins séu nefndar. Þessar vörur hafa aðeins hækkað lítillega í verði á erlendum markaði. Þær þurfa að keppa við vörur frá löndum, sem búa við miklu minni verðbólgu en hér er. Og meðan verð þeirra hefur næstum því staðið í stað, hefur hinn innlendi tilkostnaður framleiðslunnar vaxið gífurlega á tveim síðustu árum.
Afleiðingin er sú, að útflutningsiðnaðurinn er rekinn með miklu tapi. Gizkað er á, að þetta tap nemi samanlagt nokkrum hundruðum milljóna á þessu ári. Og með sama áframhaldi eru horfur á enn hrikalegra tapi á næsta ári. Að óbreyttu ástandi hlýtur útflutningsiðnaðurinn að dragast verulega saman, með hinum alvarlegustu afleiðingum fyrir viðskiptastöðu okkar gagnvart útlöndum.
Og þar með er ekki öll sagan sögð. Verðbólgan hefur einnig rýrt afkomumöguleika iðnaðarins, sem keppir hér heima við innfluttar vörur. Vegna nokkurrar verðbólgu í viðskiptalöndum okkar hafa innfluttar iðnaðarvörur að vísu hækkað í verði. En sú hækkun er lítil miðað við verðbólguna hér heima. Samkeppnisaðstaða innlenda iðnaðarins hefur því versnað verulega.
Iðnaðurinn er fjölmennasta atvinnugrein Íslands og er einnig sú grein, sem mest hefur framleiðsluverðmætið. Það er því mikið í húfi, að verðbólgan kollsigli hann ekki.
Ef allt væri með felldu, ætti iðnaðurinn að styrkjast verulega á þessum tíma. Samkvæmt samningunum við Fríverzlunarsamtökin og Efnahagsbandalagið hefur hann nokkurn aðlögunartíma til að búa sig undir að mæta tollfrelsi innfluttra iðnaðarvara.
Nú fer að styttast í þessum aðlögunartíma. Tollar á erlendum iðnaðarvörum fara senn að lækka þrep af þrepi. Innlendi iðnaðurinn ætti að hafa safnað fjármunum í vélum og húsnæði til að standa vel að vígi í samkeppninni. En í stað þess hefur verðbólgan þrengt svo að honum, að hann safnar ekki sjóðum heldur skuldum.
Stjórnvöld landsins hafa á síðustu tveim árum látið hjá líða að halda við hagkvæmum vaxtarskilyrðum fyrir iðnaðinn. Nú er ekki seinna vænna að grípa til aðgerða, er geti bjargað því, sem bjargað verður. Forsenda góðrar efnahagsþróunar hér á landi í framtíðinni er, að iðnaðinum takist að eflast, þrátt fyrir tollfrjálsan innflutning. Hann verður á þessum áratug að taka við miklum hluta þeirra, sem hefja störf í þjóðfélaginu. Hér er því mikið alvörumál á ferðinni.
Jónas Kristjánsson
Vísir
