Próajörum, skoðanakönnunum og forvali er lokið. Þessi undirbúningur kosninganna hefur yfirleitt gengið vel, þrátt fyrir skamman undirbúningstíma. Atrennukosningar innan flokka hafa þar með staðizt nokkra prófraun.
Hinum persónulega þætti kosninganna er að mestu lokið. Í flestum tilvikum hefur þegar verið afráðið, hverjir skipi mikilvægustu sæti framboðslistanna. Hér eftir verður baráttan aðallega milli flokkanna sem slíkra.
Frambjóðendur eru að verulegu leyti hinir sömu og áður. Lítið er um nýtt fólk í öruggum sætum eða vonarsætum, nema þar sem þingmenn hafa sjálfviljugir vikið úr sæti. Hinir reyndari hafa víðast hvar orðið ofan á.
Komandi alþingi verður því svipað fyrirrennurum sínum. Þingsæti munu færast milli flokka, en nýju andlitin verða samt gamalkunn. Þess vegna má búast við, að stjórnmálin verði áfram í hefðbundnum farvegi.
Mikil þátttaka í prófkjörum helgarinnar er ekki dæmi um mikinn stjórnmálaáhuga almennings um þessar mundir. Það voru átökin um menn, sem ýttu stuðningsmönnum stjórnmálaflokkanna á kjörstað, en ekki ágreiningur um málefni.
Skoðanakannanir Dagblaðsins benda til, að á síðustu árum hafi myndazt stór hópur kjósenda, sem færi sig milli flokka eftir aðstæðu´m hverju sinni. Þetta gæti verið frá fimmtungi upp í fjórðung allra kjósencla í landinu.
Í síðustu kosningum studdi þessi hópur Alþýðuflokkinn. Nú mun hann dreifast meira í aðrar áttir og hluti hans ef til vill sitja heima. Að þessu sinni er enginn segull öðrum meiri að pólitísku aðdráttarafli.
Almenningur er þreyttur á stjórnmálaflokkunum og sér ekki á þeim neinn marktækan mun. Menn búast við framhaldi á samsteypustjórnum, sem séu hver annarri líkar, þótt skipti verði á stjórnarflokkum.
Í þessari deyfð skipta prófkjör, skoðanakannanir og forval miklu máli. Þau hleypa persónulegri spennu í pólitíkina og bæta kjósendum upp skortinn á málefnamun flokkanna. Þau skyggja jafnvel á sjálfar kosningarnar.
Æskilegt væri að nýta persónuáhugann til að efla þátttöku kjósenda í alþingiskosningum með því að slengja prófkjörum saman við kosningar. Það má gera með því að hafa listana ekki raðaða, heldur fela það verk kjósendum í kjörklefunum.
Hin persónulega spenna mundi tryggja áhuga og þátttöku almennings í sjálfum alþingiskosningunum. Þess vegna ættu flokkarnir að sameinast í stjórnarskrárnefnd og á þingi um óraðaða lista í kosningum.
Slík breyting mundi líka stytta undirbúningstímann. Margir þátttakendur í undirbúningi kosninganna eru því fegnir, að í þetta sinn er tíminn styttri en venjulega. Sameining prófkjara og kosninga mundi enn bæta um betur.
Þá má einnig telja líklegt, að allar klíkur hvers flokks muni vinna ötullega að sigri síns flokks, en ekki bara þær, sem verða ofan á í prófkjörum. Samheldnin i flokkunum ætti þá að endatst fram á kjördag.
Að óbreyttu er hætta á, að kosningar falli æ meira í skugga prófkjara. Fleiri og fleiri láta sér nægja að velja menn í prófkjörum, en hirða ekki um að velja flokka í kosningum. Sameining prófkjara og kosninga mundi hindra þetta.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
