Nú þegar Íslendingar eru komnir nokkuð á þriðja hundrað þúsundið: er orðið tímabært, að við förum að gera okkur grein fyrir, hversu mikill íbúafjöldi er æskilegur í landinu. Eigum við að stefna að því að verða ein milljón eða jafnvel fleiri?
Svarsins við þessari spurningu er helzt unnt að leita með því að kanna útþenslumöguleika atvinnuveganna. Jafnframt þurfum við að gera okkur grein fyrir því, hve góð lífskjör þeir muni geta veitt okkur í framtíðinni. Því hærri kröfur, sem við gerum til lífskjara, þeim mun hættulegri er óhófleg mannfjölgun í landinu.
Við vitum vel, að fiskistofnar Íslandsmiða eru í vörn. Aukin sókn í þessa hætt komnu stofna gerir aðeins illt verra, því að hún leiðir aðeins til meiri kostnaðar við að ná hverju fiskitonni á land og þar af leiðandi til verri lífskjara. Að vísu mætti gera vöruna verðmætari með því að auka vinnslustig hennar. En reynslan sýnir, að okkur hefur ekki tekizt að auka vinnslustigið neitt, síðan síldin brást okkur. Útþenslumöguleikarnir í útgerð og fiskiðnaði eru því takmarkaðir.
Ótrúlegt er, að landbúnaðurinn geti tekið við fleira fólki, enda fækkar.stöðugt í þeirri grein. Helzt er von á því, að nýjar og nýlegar búgreinar eins og ylrækt og fiskirækt geti skapað aukna atvinnu, en varla í nokkrum verulegum mæli í náinni framtíð.
Iðnaðurinn gæti vissulega vaxið mikið við betri skilyrði en hann býr við um þessar mundir. En reynslan sýnir, að pólitísk forréttindi frumframleiðslugreinanna hindra nægilegan straum fjármagns til iðnaðarins, auk þess sem verðbólga og skakkt gengi valda honum búsifjum. Á þessu sviði hlýtur þó að vera helzta von þjóðarinnar um aukna atvinnumöguleika í framtíðinni.
Við megum svo ekki gleyma því, að mikill þrýstingur er á, að lífskjör batni í landinu. Við þurfum að bæta þau um helming til að ná þeim þjóðum, sem lengst eru komnar á því sviði. Þær þjóðir eru stöðugt að bæta lífskjör sín, svo að hætt er við, að tvöföldun lífskjaranna mundi ekki nægja til að fullnægja lífskjaraþrá þjóðarinnar.
En það er ekki neitt smámál að bæta lífskjörin um helming, þótt ekki sé talað um meira. Til þess að tvöfalda þau þarf að tvöfalda framleiðnina, sem þýðir, að helmingi færri hendur ættu að starfa við núverandi framleiðslu, svo að hinn helmingurinn geti stundað viðbótarframleiðslu, sem skapi jafnmikil verðmæti til viðbótar.
Fólksfjölgun spillir vitanlega fyrir því, að þetta sé unnt. Við erum þegar orðnir nógu margir til að halda uppi nútíma þjóðfélagi í landinu. Við getum því sagt með nokkru öryggi, að óþarfi sé að fjölga þjóðinni frá því, sem nú er, og að hættulegt sé að nálgast þriðja hundrað þúsundið of mikið. Þrjúhundruðþúsund manna þjóð við tvöfalt betri lífskjör þarf að framleiða þrisvar sinnum meiri verðmæti en við gerum um þessar mundir.
Fyrr eða síðar kemur að því, að þjóðinni getur ekki fjölgað meira, án þess að lífskjör fari að versna. Við þurfum að gera okkur grein fyrir því í tæka tíð, við hvaða íbúafjölda þessi hætta verður á ferðum.
Jónas Kristjánsson
Vísir
