Gengisbreytingaleiðin, sem ríkisstjórnin er helzt að hugsa um að fara um þessar mundir, leysir ekki efnahagsvandann. Hún mun þvert á móti, við núverandi aðstæður, gera vandann verri, þegar upp verður staðið. Hætt er við, að stjórnmálamennirnir í Stjórnarráðinu einblíni rétt einu sinni á komandi kosningar og hugsi um það eitt að bjarga sínu skinni. Það megi gera með reddingum til bráðabirgða. Ekki sé víst, að þeir sitji sjálfir í þeirri ríkisstjórn, sem við tekur eftir kosningarnar.
Sagt hefur verið um þessar aðferðir stjórnvalda, að nú stefni í algert stjórnleysi út árið. Fyrst verði gengið fellt verulega, og þá frekar með hröðu gengissigi en mikilli gengisfellingu á einum degi. Mjótt er á munum milli hraðs gengissigs og beinnar gengisfellingar, og raunar er eini munurinn sá, hvort Jóhannes Nordal seðlabankastjóri telur ástæðu til að boða til blaðamannafundar síðdegis einhvern daginn til að tilkynna fall krónunnar eða ekki.
Fyrir almenning og fyrirtækin skiptir nánast engu, hvort verulegri gengisfellingu er dreift á nokkrar vikur eða mánuði eða hún verður í einu vetfangi. Niðurstaðan verður hin sama, miklar verðhækkanir á innfluttum vörum og skerðing kaupmáttar.
Gengisfelling mun í svip bæta hag fiskvinnslunnar, sem fær fleiri krónur í sinn hlut, þótt verðlag á útflutningsafurðum haldist óbreytt í erlendri mynt. Fyrir stjórnmálamennina hefur þetta þann mikla kost, að vera kann, að menn verði eitthvað rólegri fram yfir kosningar. En gengisfellingin veldur víxlhækkunum kaupgjalds og verðlags. Samkvæmt samningum koma vísitöluhækkanir á kaup skömmu eftir að verðlagið hækkar. Verðbólgan magnast enn. Með þeim hætti mun fiskvinnslan innan skamms standa frammi fyrir sama vandamálinu, vaxandi kostnaði innanlands, sem verður meiri en verðhækkanir á útfluttum vörum. Hagur fiskvinnslunnar verður þá í engu betri, því að ekki er unnt að gera ráð fyrir miklum verðhækkunum á útfluttum vörum í erlendum gjaldeyri. Þá hefur í rauninni það eitt gerzt, að vandamálinu hefur verið skotið á frest og verðbólguskrúfan tekið við því á meðan og hert ferðina.
Öðru máli gegndi, ef ríkisstjórnin héldi verðlagi í skefjum, þegar gengið yrði fellt, með ákveðnum lækkunum á sköttum á framleiðslu og vörur. Hið sérstaka vörugjald á til dæmis að færa ríkissjóði sjö milljarða í ár. Með niðurfellingu þess og lækkun fleiri skatta af þessu tagi mætti vega upp verðhækkun gengisfellingarinnar, svo að hún komi ekki fram í verðbólgusprengingu og kostnaðaraukningu fiskvinnslunnar. Áhrif hennar yrðu þá þau ein, sem að skyldi stefnt, að auka tekjur fiskvinnslunnar. Niðurfærsla verðlags og kaupgjalds með samningum við aðila vinnumarkaðarins mundi einnig geta rétt hlut fiskvinnslunnar.
Fyrri leiðin, að lækka skatta á framleiðslu og vörur, hlyti að sjálfsögðu að knýja ríkisstjórnina til niðurskurðar á bákninu til að mæta minnkun ríkisteknanna. Sá niðurskurður ætti áð vera meginþáttur Í viðreisn efnahagsins.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
