Fyrir nokkru var rakið hér í leiðara Dagblaðsíns dæmi um, hversu mjög verðkerfið á Íslandi er úr lagi gengið. Sjómaður, sem siglir með afla sinn, fær í erlendri höfn tvöfalt hærra verð en hann fær í sinni heimahöfn. Ef bóndi hins vegar sigldi með afurðir sínar, fengi hann í erlendri höfn aðeins hálft verð á við það, sem hann fær i kaupfélaginu.
Þetta mikla misræmi er afleiðing flókins millifærslukerfis, sem miðar að því, að arðbærir þættir atvinnulífsins standi undir hinum óarðbæru. Stefnt er að þvi, að tekjur séu sem jafnastar og að afkoma atvinnugreina sé sem jöfnust, án gildis þeirra fyrir þjóðarbúið. Afleiðingin er að sjálfsögðu sú, að starfskröftum og fjármagni er haldið frá arðbæru greinunum og veitt yfir til hinna síður arðbæru.
Hin fjölmenna stétt hagfræðinga í opinberum stofnunum og hálfopinberum hefur lítið sem ekkert reynt að kanna þetta millifærslukerfi ofan í kjölinn. Hvað eftir annað sést i hagskýrslum, að þeir reikna framlag einstakra atvinnugreina til þjóðarbúsins út frá söluverði afurða þeirra hér innanlands. En það söluverð er ekki nothæft, þegar metinn er þjóðarhagur, þar sem það er að verulegu leyti búið til í bókhaldi hins opinbera.
Söluverði afurða innanlands er hagrætt nægilega mikið til þess að tryggja vissa tekjujöfnun milli atvinnugreina. Notkun söluverðs í hagskýrslum er því ákaflega villandi, þegar raunveruleg afköst og framleiðni atvinnuvega eru mæld. Slíkur reikningur dylur fyrir mönnum, hve himinhár munur er á gildi atvinnugreinanna fyrir þjóðarbúskapínn.
Hinar ímynduðu hagtölur, sem byggja á söluverði afurða innanlands, gefa til kynna, að framleiðni landbúnaðar sé að minnsta kosti tvöfalt meiri en hún er í raun og veru. Þær gefa einnig til kynna, að framleiðni sjávarútvegs sé að minnsta kosti helmingi minni en hún er í raun og veru.
Mun réttari mynd fengist, ef verðmæti afurðanna væri reiknað á alþjóðlegu markaðsverði og í erlendum gjaldmiðli. Þetta er í flestum tilvikum unnt að meta með sæmilegri nákvæmni. En líklega er slíkur reikningur of viðkvæmur frá pólitísku sjónarmiði. Stjórnmálamennirnir og hagfræðingarnir vilja ekki vekja athygli á þeim ógöngum, sem millifærslukerfið hefur leitt þjóðarbúið út í.
Samanburður við alþjóðlegt markaðsverð mundi svipta af þjóðarbúinu þeirri hulu, sem röng gengisskráning, rangt fiskverð, innflutningsbann landbúnaðarafurða, niðurgreiðslur og uppbætur, styrkir og millifærslusjóðir, svo og ýmis fríðindi forréttindagreina hafa sveipað um það. Slíkur samanburður mundi koma ýmsum áhrifamiklum þrýstíhópum í opna skjöldu. Þess vegna er hann bannaður.
Hitt er ljóst, að margt mundi breytast til bóta, ef framlag einstakra atvinnugreina væri reiknað á alþjóðlegu markaðsverði. Þá mundu opnast augu alþjóðar fyrir því, að millifærslukerfið þarf að afnema í áföngum, svo að raunveruleg samkeppni milli atvinnuvega geti hafizt um starfskrafta og fjármagn þjóðarinnar.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
