Verðbólga í útlöndum á sinn þátt í því Íslandsmeti í verðbólgu, sem við settum í fyrra. Áhrif hinna erlendu verðhækkana eru þó ofmetin í varnarræðum ríkisstjórnarinnar. Það má greinilega sjá í nýútkominni skýrslu Hagrannsóknadeildar um þjóðarbúskapinn.
Verðlag innflutnings hækkaði í fyrra um 12% í erlendum gjaldeyri. Þetta er óvenjulega mikil hækkun. En mikið og lítið eru afstæð orð og þessi 12% verða ekki mikil, ef þau eru borin saman við aðrar tölulegar staðreyndir úr þjóðarbúskap liðins árs.
Verðlag útflutningsafurða okkar hækkaði á sama tíma um hvorki meira né minna en 32% í erlendum gjaldeyri. Það nálgast að vera þrefalt meiri hækkun en á innflutningsverðinu. Þessi mikli mismunur hefði átt að geta verið til hjálpar í baráttunni gegn verðbólgunni hér heima.
Reynslan og vísindin segja, að verðbólga magnist jafnan um allan helming í kjölfar gengislækkunar. Gengislækkunarárin hafa yfirleitt verið mestu verðbólguárin. Og árið í fyrra getur ekki talizt neitt gengislækkunarár.
Undir venjulegum kringumstæðum hefði orðið að lækka gengi krónunnar verulega í fyrra. En hin mikla verðhækkun útflutningsafurðanna gerði stjórnvöldum kleift að komast hjá þeim vanda, sem annars hefði hlaupið umsvifalaust út í verðlagið og gert Íslandsmetið í verðbólgunni enn glæsilegra en raun varð á.
Þar á ofan hefur vanda gengislækkunar ekki verið bægt frá, heldur aðeins slegið á frest. Svo virðist að vísu sem sjávarútvegurinn og fiskiðnaðurinn þurfi ekki á gengislækkun að halda Verðhækkunin í fyrra varð langmest á afurðum þessara atvinnugreina og hið háa verðlag virðist ætla að haldast á þessu ári.
Verðlag afurða útflutningsiðnaðarins hækkaði hins vegar miklu minna en sjávarafurðanna í fyrra. Erlend og innlend verðbólga, dýrari aðföng og launakostnaður, léku þessa ungu framtíðargrein mjög grátt og eiga eftir að halda þeim leik áfram á þessu ári.
Yngstu og efnilegustu atvinnugreininni hefur þannig verið fórnað til þess að komast hjá því að lækka gengið og magna verðbólguna meira en raun var á. Ef stjórnvöldum hefði hins vegar tekizt að halda verðbólgunni niðri með öðrum hætti, hefði verið unnt að lækka gengi krónunnar og hvetja útflutningsiðnaðinn til dáða.
Verðbólgan í fyrra hefur að þessu leyti eins og á ýmsan annan hátt verið okkur dýrkeypt. Alvarlegast er þó, að stjórnvöld virðast láta sér hana í léttu rúmi liggja og reyna að koma því inn hjá fólki, að svona sé ástandið víða um heim.
En 25-30% verðbólga á einu ári er hvorki algengt fyrirbæri né ómerkilegt fyrirbæri. Og léttlyndi stjórnvalda leiðir aðöllum líkindum til sama hraða verðbólgunnar á þessu ári. Þá var skárra að hafa 10% árlega verðbólgu, án þess að reynt væri að kenna útlendingum um hana.
Jónas Kristjánsson
Vísir
