Mikil gróska hefur að undanförnu hlaupið í gömul og veraldleg trúarbrögð, sem fyrr á árum sigldu undir fána jafnvægis í byggð landsins. Nú er kjörorð þeirra “byggðastefna”, sem er jafn áhrifamikið slagorð og það er innantómt.
Undir þessu merki safnast ráðamenn allra kjördæma landsins nema Reykjavíkur og Reykjaneskjördæmis. Markmið þeirra er að mjólka sem mest íbúa Suðvesturlands í þágu annarra landsmanna.
Hinir tveir þriðju hlutar þjóðarinnar, sem búa í Reykjavík og Reykjaneskjördæmi, kjósa aðeins tæplega þriðjung alþingismanna þjóðarinnar. Byggðastefnan ræður því algerlega ferðinni á Alþingi.
Við þetta bætist, að enginn þorir að vera á móti byggðastefnu, af því að það er svo fallegt orð. Það liggur í hlutarins eðli, að einungis vondir menn geti verið á móti svo fallegu orði.
Þrýstihópur landsbyggðarinnar er orðinn svo vel skipulagður, að hann minnir helzt á þrýstihóp landbúnaðarins, sem hingað til hefur borið ægishjálm yfir aðra slíka.
Svo er nú komið, að byggðastefna er komin í flokk hinna heilögu kúa, sem menn skulu trúa á í blindni og ekki mæla með neinum tölum. Enda virðist ekki nokkur maður gera sér grein fyrir, hvað byggðastefnan kosti og hvað hún megi kosta.
Ákveðin prósenta á fjárlögum til byggðasjóðs segir ekki alla söguna um byggðastefnuna. Hún kemur líka fram í meiri greiðslum ríkisins á hvern íbúa til skóla, vega, brúa, flugvalla og hafna úti á landi, svo að dæmi séu nefnd.
Hún kemur líka fram í verðjöfnun á rafmagni, olíum, sementi og ýmsum öðrum vörum og þjónustu. Einnig kemur hún fram í hinum gífurlegu forréttindum landbúnaðarins umfram aðra atvinnuvegi í landinu.
Mjög víða má finna byggðastefnu í rekstri þjóðfélags okkar, án þess að nokkur sérfræðingur, stjórnmálamaður né almennur borgari hafi hugmynd um heildarmagnið.
Hvert einstakt tilfelli er réttlætt með því, að um sanngirnismál sé að ræða. Sú fullyrðing er oftast réttmæt að vissu marki, en hitt er líka jafnrétt, að allar tekjur þjóðarinnar duga skammt til að fullnægja öllu réttlæti.
Verulegur hluti byggðastefnufjárins. fer í lítt arðbæra eða óarðbæra hluti, svo sem landbúnað og ýmsan atvinnubótaiðnað eða í opinbera þjónustu, sem þjóðfélaginu er ofviða að halda uppi á þeim stöðum, þar sem fólkið er fæst.
Að vissu marki er nauðsynlegt að verja fjármunum úr sameiginlegum sjóðum til að draga úr aðstöðumun fólks eftir búsetu. Og að vissu marki er nauðsynlegt að draga eftir föngum úr óhæfilega hraðri samþjöppun byggðar á einu horni landsins.
Í sumum tilvikum stuðlar byggðastefnan .að eflingu arðbærrar starfsemi, svo sem sjávarútvegs og fiskiðnaðar við sjávarsíðuna. En hitt er vafalaust meira, sem ekki nær tilgangi sínum og fer í súginn.
Við höfum ekki efni á sjálfvirku stjórnleysi á sviði byggðastefnu fremur en á öðrum sviðum. En hinn öflugi þrýstihópur landsbyggðarinnar sér um að knýja stjórnmálamenn þjóðarinnar af sívaxandi hraða út á þennan hála ís.
Jónas Kristjánsson
Vísir
