Íslenzka fiskveiðilögsagan var á sínum tíma færð út í 200 mílur, þar á meðal í átt til Jan Mayen. Þar með urðu Íslendingar fyrstir til að helga sér nýtingu þeirra hafsvæða, sem Norðmenn vilja nú komast yfir.
Á norðurhveli jarðar hafa Íslendingar áratugum saman haft forustu við útvíkkun efnahagslögsögu. Við höfum sett fram hin lögfræðilegu rök og verið í eldlínunni, bæði á fjölþjóðafundum og í þorskastríðum. Norðmenn hafa svo komið í humátt á eftir.
Norðmenn eru sjálfsagt ekki óvanir röksemdum um gildi helgunar lands og hafs. Þeir hafa sjálfir helgað sér hluta af Suðurskautsálfu án þess að hafa þar nokkra búsetu. Þeir hafa helgað sér Jan Mayen og hafa þar nokkra vísindamenn í vetursetu.
Nú vilja Norðmenn gera þessa vetursetu á Jan Mayen jafngilda sjálfstæðu og fullvalda ríki á Íslandi og vilja láta miðlínu gilda sem mörk efnahagslögsögu. Hinir heimsvaldasinnaðri stjórnmálamenn þar í landi vilja reyndar senda herskip á vettvang.
Þetta jafngildir því, að við sendum nokkra vísindamenn til Jan Mayen og gerðum helmings tilkall til eyjarinnar. Gætum við þá vísað til þess, að til skamms tíma voru Íslendingar meira á ferðinni á Jan Mayen en Norðmenn voru.
Nú ber að viðurkenna, að jafnaðarflokksmennirnir, sem stjóma Noregi, láta ekki svona. En þeir eru lamdir áfram af harðskeyttri stjórnarandstöðu og óttanum við ósigur í kosningum í haust. Og það er alténd ljóst, að samningar við Norðmenn um lögsögu við Jan Mayen verða ekkert gamanmál.
Margir Íslendingar þekkja vel til Norðmanna og er hlýtt til þeirra. Og það er ekki sagt, að þeir séu vondir menn, þótt hér verði því haldið fram, að þeir séu að jafnaði óvenju harðdrægir í viðskiptum. Norræn samvinna og frændskapur hlýtur þar að víkja, þegar um fjármuni er að tefla.
Á sumum sviðum hafa Norðmenn stundað eins konar heimsvaldastefnu gagnvart Íslandi. Í krafti þess, að amerískar nýjungar berast oft fyrr til Noregs en Íslands, hafa þeir oft látið Ísland fylgja með í norskum einkaumboðum.
Þeir hafa varizt með kjafti og klóm, þegar Íslendingar hafa reynt að ná beinum viðskiptum við hina bandarísku framleiðendur. Dæmi er um, að setningartölva hafi tvöfaldazt í verði frá Bandaríkjunum til Íslands, án viðkomu í Noregi, – og helmingur kaupverðsins rann í norska vasa.
Við vitum líka, að það þýðir ekki fyrir Íslendinga að nudda sér upp við Norðmenn í olíuviðskiptum. Þeir eru að vísu fáanlegir til að selja okkur olíu, en þá á verði, sem er sprengt langt upp fyrir Rotterdam-verð. Við skulum því ekki halda, að Jan Mayen-málið verði leyst með norrænum veizlum.
Norðmenn þykjast hafa helgaðan rétt til hluta Suðurskautsálfu, Jan Mayen og bandarískra umboða á Íslandi. Við skulum bara nota sömu rök og vísa á helgaðan rétt okkar við þegar tilkynnta útfærslu efnahagslögsögu 200 mílur í átt til Jan Mayen.
Við skulum gera ráð fyrir, að Norðmenn gangi eins langt og þeir frekast treysta sér. Þeir munu ekki gefa ótilneyddir eftir millimetra úr því að um efnahagsleg verðmæti er að tefla. Þeir eru mun harðdrægari en Bretar og dálítið heimsvaldasinnaðir að auki.
Samt er okkur hlýtt til Norðmanna af ýmsum öðrum orsökum. Það má því búast við þungbæru þjarki og ýfingum á næstunni. Þótt þetta allt sé okkur þvert um geð, verður landsfeðrum okkar ekki gefið betra ráð en það, að fara strax fram á yztu nöf og hanga þar með kjafti og klóm.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
