Í logninu fyrir alþingisstorminn hefur komið í ljós, að hin nýja ríkisstjórn ákveður sig fremur hægt. Flokkarnir eru hræddir hver við annan og ráðherrarnir verða að hafa meiri samráð en var í fyrri ríkisstjórn.
Gamla stjórnin var helmingaskiptastjórn, sem bar ekki þunga hugsjónabyrði. Segja má, að þar hafi ríkt óformlegt samkomulag um, að hver ráðherra réði sínum málum nánast eins og einræðisherra. Við slíkar aðstæður er aðdragandi ákvarðana oft skammur.
Fyrir bragðið var stjórnkerfið tiltölulega lokað. Erfitt var að fylgjast með og átta sig á, hvernig ákvarðanir urðu til. Þjóðin hafði lélega aðstöðu til að fylgjast með gangi mála á undirbúningsstigi.
Nú er allt opnara. Ráðherrar mega ekki gera margt upp á sitt eindæmi. Þeir verða að setja samráðherra sína inn í málin á undirbúningsstigi. Afleiðingin er sú, að tuttugu menn vita um makk, sem tveir vissu um áður. Og alkunnugt er, að þjóð veit, þá þrír vita.
Þetta verður að hafa í huga, þegar fjallað er um ágreining í nýju ríkisstjórninni. Þar er ekki aðeins um að ræða óvenjumikinn mun á sjónarmiðum stjórnarflokka, heldur einnig meiri vitneskju almennings um atburðarásina að baki ákvörðunum.
Þetta hvort tveggja skýrir líka að nokkru leyti, hvers vegna ríkisstjórninni gengur illa að koma saman fjárlagafrumvarpi. Hún getur ekki lagt það fram á fyrstu vikum alþingis, svo sem venja hefur verið, einnig að nýafstöðnum stjórnarskiptum. Horfur eru á, að frumvarpið komi ekki í ljós fyrr en í nóvember.
Búast má við, að ríkisstjórnin deili hart um frumvarpið á næstu vikum. Tómas Árnason fjármálaráðherra vill skera niður ríkisútgjöld, en ráðherrar Alþýðubandalagsins eru þess lítt fýsandi. Taka verður þó fram, að þetta er aðeins spá um ágreining, en ekki lýsing á orðnum hlut.
Annað mikilvægt mál, sem ríkisstjórnin fjallar um þessa dagana, er lækkun tolla um áramótin samkvæmt samningum við Fríverzlunarsamtökin og Efnahagsbandalagið. Iðnrekendur hafa beðið um frestun þessara lækkana og hafa hljómgrunn innan ríkisstjórnarinnar, enda hafa þeir margt til síns máls.
Á móti vegur svo, að embættismenn óttast viðbrögð Efnahagsbandalagsins, sem gjarnan geldur rauðan belg fyrir gráan. Slíkt mundi koma hastarlega niður á fiskútflutningi okkar. Ennfremur óttast þeir, að frestun kunni að spilla áliti Íslands og undirskrifta þess á alþjóðlegum vettvangi.
Þriðja stórmálið, sem ríkisstjórnin veltist með, er fiskverðið. Ákvörðun þessi þolir enga bið og þyrfti helzt að koma í dag. Ekki bætir úr skák, að afkoma útgerðar og fiskiðnaðar er með erfiðasta móti.
Kjartan Jóhannsson sjávarútvegsráðherra vill hækka fiskverðið um 8%. Sú hækkun mundi hjálpa flotanum, en stefna um leið að nýrri gengislækkun öðru hvoru megin við áramótin. Ráðherrar Alþýðubandalagsins vilja fara vægar í hækkun fiskverðs.
Hér hafa verið nefnd þrjú af mikilvægustu dæmunum um erfið viðfangsefni ríkisstjórnarinnar í logninu fyrir alþingisstorminn. Þau eru ekki nefnd til að sýna, að stjórnin sé að springa á degi hverjum, heldur til að sýna lesendum, hvernig ákvarðanir eru teknar í stjórnkerfinu um þessar mundir, hvernig misjöfn sjónarmið togast á og leita hægfara útrásar í málamiðlun.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
