Umræðugrundvöllur sáttanefndar felur í sér skynsamlega og góða lausn á kjaradeilunni, þótt allir málsaðilar hafi lýst óánægju sinni með ýmis atriði hans. Æskilegt væri, að lausn þessi yrði samþykkt og látin gilda um allt þjóðfélagið.
Auðvitað eru ýmsir gallar á hugmynd sáttanefndar. En hugmyndin ber þess merki, að færir stjórnmálamenn og diplómatar eru í nefndinni, menn, sem kunna list hins mögulega. Þeir hafa spilað djarft með því að leggja fram tölur, áður en til verkfalls er komið. Um leið geta þeir sparað þjóðinni milljarða.
Hugmyndir sáttanefndar fela í sér mikla verðbólgu, sennilega yfir 40% á árinu. Það er meiri verðbólga en fólst í hugmyndum þeim, sem ríkisstjórnin setti fram og nema sennilega yfir 30% verðbólgu á árinu. Kannski er þetta bitamunur ,en ekki fjár. Og ekki var annars að vænta í stöðu kjaramálanna.
Slæmt er, að þurfa skuli 58% kauphækkun á hálfu öðru ári til þess að ná 12% aukningu kaupmáttar hjá þeim, sem nú hafa 100.000 krónur á mánuði, og að þurfa skuli 73% kauphækkun á hálfu öðru ári hjá þeim, sem nú hafa 70.000 krónur á mánuði til þess að ná 21% aukningu kaupmáttar hjá þeim.
En þessi aukning kaupmáttar láglaunafólks er nauðsynleg, þótt hún kosti framhald á óðaverðbólgu síðustu ára.
Hugmyndir sáttanefndar eru í góðu samræmi við láglaunastefnuna, sem mestan hljómgrunn hefur haft að undanförnu. Þær gera ráð fyrir, að allir fái sömu 15.000 króna hækkunina nú þegar og 6.000 króna viðbótarhækkun 1. janúar á næsta ári.
Auk þess gerir hún ráð fyrir fastri krónutölu í vísitölubótum, 850 krónum á hvert stig. Það þýðir fullar bætur á 85.000 króna mánaðarlaun, rúmlega fullar bætur á lægri laun og ekki fullar bætur á hærri laun.
Allt jafngildir þetta gífurlegri aukningu launajafnaðar í þjóðfélaginu, svo að segja í einu vetfangi. Í stöðunni er ekkert annað hugsanlegt, þótt sagan kenni okkur, að hinir betur setti muni, þegar frá líður, ná fram hinum fyrra mismun með launaskriði og á annan hátt.
Sáttanefnd vill afgreiða allar sérkröfur á sama hátt, með tilkostnaði, sem svarar 2,5% launahækkun. Menn geta deilt um prósentuna, en ekki aðferðina. Augljóst er, að bráðnauðsynlegt er að ná jafnræði í framgangi sérkrafna, svo að forréttindahópar mati ekki krókinn á kostnað láglaunafólks.
Lausnin á kjaradeilunni yrði ódýrari, ef menn einbeittu sér að töxtum iðnverkafólks, Sóknarkvenna og nokkrum töxtum verka- og verzlunarfólks. Láglaunavandinn er nefnilega tiltölulega afmarkaður í velmegunarþjóðfélagi Íslendinga.
En þá væri líka erfiðara að fá landssambönd forréttindastétta inn í myndina. Hugmyndir sáttanefndar eru gersamlega gagnslausar, ef þær fá ekki að gilda jafnt um forréttindahópana sem láglaunastéttirnar. Þess vegna mega menn heldur ekki standa upp í samningunum, fyrr en samið hefur verið við alla.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
