Við lesum bæði góðar og vondar fréttir í hinum nýstárlega kjarasamningi, sem gerður var í fyrradag milli ríkisins og Bandalags starfsmanna ríkis og bæja. Í þessum samningi er í fyrsta sinn reynt að taka á vandamálum verkfallsréttar og æviráðningar og hefur það tekizt með misiöfnum hætti.
Reglur samningsins um verkfallsrétt virðast vera skynsanllegar. Sá réttur er á ýmsan hátt takmarkaður. Í fyrsta lagi er hann aðeins í höndum heildarsamtakanna, BSRB, en ekki í höndum einstakra aðildarfélaga þess. Þar af leiðir að röðun starfsheita og starfsmanna í launaflokka getur ekki orðið verkfallstilefni.
Önnur mikilvæg takmörkun verkfallsréttar felst í því, að samningurinn segir, að halda skuli uppi nauðsynlegri öryggis- og heilsugæzlu þrátt fyrir verkfall. Þar með virðist ljóst, að verkfall á ekki að trufla löggæzlu, slökkviliðsstðrf, sjúkraflutninga né starfsemi sjúkrahúsa.
Bandalag starfsmanna ríkis og bæja á ekki að hafa nema þrjá fulltrúa í nefnd þeirri, sem á að ákveða hvað sé nauðsynleg öryggis- og heilsugæzla og þar af leiðandi utan verkfallsréttar. Aðrir aðilar opinberir eiga hins vegar sex fulltrúa í nefndinni, ríkisstjórnin þrjá, Alþingi og Hæstiréttur einn.
Ennfremur er gert ráð fyrir að nokkuð flókinn aðdragandi sé að verkfalli. Komi til boðunar verkfalls, er sáttanefnd skylt að leggja fram sáttatillögu. Verkfall kemur svo ekki til framkvæmda, nema 50% félagsmanna hafi tekið þátt í atkvæðagreiðslu, þar sem 50% þátttakenda vilja fella tillöguna.
Hins vegar er það galli, að þessi kjarasamningur skuli ekkert hafa litið á nýjar tillögur um enn flóknari aðdraganda verkfalla, þar sem gert er ráð fyrir nákvæmum og rúmum tímasetningum fyrir kröfur og gagnkrófur. Enn fremur heimild sáttasemjara til frestunar verkfalls í fyrst sjö daga og síðan þrjá daga, og loks að samningamenn :éu lokaðir inni, unz þeir hafa náð samkomulagi.
Enn einn ljós punktur í verkfallsréttinum er, að heildarkjarasamningar með verkfallsrétti mega ekki verða oftar en á tveggja ára frcsti. Vinnufriður ætti því að vera tryggur í tvö ár í senn og það er mikils virði.
Slæmu fréttirnar af þessum kjarasamningum opinberra starfsmanna eru þær, að ekkert er af viti hróflað við æviráðningunni, sem hefur verið hlutlausum mönnum jafn mikill þyrnir í augum og verkfallsbannið. Ekkert hefði verið eðlilegra en, að Bandalag starfsmanna ríkis og bæja hefði farið í því máli á skipulegu undanhaldi, eins og ríkið hefur gert í verkfallsréttinum.
Í samningnum er tekið fram, að æviráðning núverandi starfsmanna skuli haldast óbreytt og ekki sagt eitt orð um, hvernig framkvæma skuli svonefnda “þrengingu” æviráðningar í framtíðinni. Hér hefur ríkisvaldið svo sannarlega misst af gullnu tækifæri til að hrista svolítið upp í rykföllnu og mölétnu ríkisbákninu. Ekki er víst, að það tækifæri komi aftur, þegar svefngenglarnir eru búnir að fá verkfallsrétt.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
