“Þetta er allt sama tóbakið”, er dæmigert fyrir svörin, sem Dagblaðið fékk í skoðanakönnuninni um stuðning fólks við stjórnmálaflokkana. Af öðrum svörum í svipuðum dúr má nefna: “Þessir menn eiga ekki lengur skilið, að almenningur taki þátt í að kjósa þá” og “Ég er búinn að segja vinum mínum, að ég ætli upp í Ljótapoll að veiða á kjördag”.
Fyrir utan þau 15%, sem ekki vildu svara, voru 37% hinna spurðu annaðhvort í vafa um afstöðu sina eða vildu engan flokkinn styðja. Svona hrikalegar efasemdir í garð stjórnmálaflokkanna hafa ekki komið fram áður í skoðanakönnunum af þessu tagi. Fjöldi kjósenda er hreinlega búinn að gefast upp á flokkunum.
Niðurstöðutölurnar sýna, að þessi óbeit kemur einkum niður á stjórnarflokkunum, Sjálfstæðisflokki og Framsóknarflokki. “Ég hef verið sjálfstæðismaður, en nú veit ég ekki, hvað ég kýs í vor” er dæmigert svar töluverðs hóps kjósenda. Þetta gildir í enn meira mæli um fyrrverandi stuðningsmenn Framsóknarflokksins.
Reynslan hér á landi og annars staðar er sú, að meirihluti hinna óánægðu kjósenda skilar sér til föðurhúsanna á kjördegi. Þeir kjósa sinn flokk með semingi, því að þeir finna ekkert skárra annars staðar. Þess vegna er fráleitt að ætla stjórnarflokkunum það fylgishrun, sem skoðanakönnunin sýnir. En nokkru fylgi munu þeir vafalaust tapa.
Fréttir af stofnun nýrra flokka hafa ekki heillað þá, sem gefizt hafa upp á sínum fyrri flokkum. “Það er ekki búið að búa til flokkinn minn ennþá” er svar, sem endurspeglar viðhorf af þessu tagi. Stjórnmálaflokkurinn svonefndi fékk slæma útreið í könnuninni.
Hið sama er að segja um Samtök frjálslyndra og vinstri manna. Fylgishrun þeirra frá síðustu kosningum virðist enn ætla að halda áfram í hinum næstu. Þegar flokkur í aðstöðu Samtakanna getur ekki notfært sér ástandið, er vissulega í öll skjól fokið. Samtökin er óhætt að afskrifa.
Alþýðubandalagið virðist ekki hafa hagnazt neitt á óvinsældum stjórnarflokkanna, þótt það sé stærsti stjórnarandstöðuflokkurinn. Í fyrrasumar var mikill kraftur í Alþýðubandalaginu. Þá var meira að segja spáð, að það færi upp fyrir Framsóknarflokkinn í næstu kosningum. Einhvern veginn dapraðist þetta flug, þegar leið á haustið og Alþýðuflokkurinn náði frumkvæðinu í hugum kjósenda.
Sigurvegari skoðanakönnunarinnar er Alþýðuflokkurinn. Hann hefur haldið flokka bezt á spilum sínum í vetur. Þar dregur landsfrægð Vilmundar Gylfasonar áreiðanlega mest og bezt. Hvar sem hann kemur, fær hann fullt hús. Og prófkjör flokksins höfðu líka sitt að segja, þótt andstæðingarnir gerðu spé að þeim. Kjósendur hafa ekki tekið mark á því skopi og hafa séð í því gömlu dæmisöguna um berin súru.
Hver verður svo niðurstaðan, ef Alþýðuflokkurinn vinnur í kosningunum dálítið fylgi af Framsóknarflokknum og Sjálfstæðisflokknum? Engin önnur en sú, að þá hefur Alþýðuflokkurinn endurheimt fyrri stöðu sína í hinu íslenzka fjögurra flokka kerfi, sem haldizt hefur traust um áratugi. Ef litið er nokkrar kosningar aftur í tímann, hefur í rauninni ekkert gerzt. Útkoman verður bara gamalkunnugt núll.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
