Margir talsmenn Sjálfstæðisflokksins í sveitarfélögum landsins nöguðu sig í handarbökin talningarnóttina eftir kosningarnar. “Alþingiskosningarnar áttu að vera á undan sveitarstjórnakosningunum”, sögðu sumir þeirra í viðtölum við Dagblaðið þá um nóttina.
Ef fyrrverandi borgarstjórnarmeirihluti í Reykjavík og aðrir sveitarstjórnamenn Sjálfstæðisflokksins hefðu tekið saman höndum um að knýja ráðherra sína og þingmenn til þingkosninga að vori, hefðu þeir náð því markmiði. Landsfeðurnir hefðu beygt sig fyrir samræmdum þrýstingi.
Þá hefði meirihlutinn ekki fallið í Reykjavík og Birgir Ísleifur ekki verið hengdur fyrir Geir. Þá hefðu bálreiðir sjálfstæðismenn veitt flokki sínum hina sanngjörnu ráðningu í alþingiskosningunum, en látið í stórum dráttum kyrrt liggja í sveitarstjórnakosningunum á eftir.
En fyrir kosningarnar reyndist næstum sama tregða hjá sveitarstjórnamönnum og landsfeðrum að trúa Dagblaðinu og öðrum, sem fullyrtu, að verulegur hluti kjósenda Sjálfstæðisflokksins væri stórhneykslaður á frammistöðu flokksins í þjóðmálunum.
Eftir kosningarnar sjá hins vegar allir, að þetta voru réttar fullyrðingar. Það voru ekki aðeins þeir, sem töpuðu, er kenndu ríkisstjórninni um. Hinir, sem sigruðu, þökkuðu það líka óvinsældum ríkisstjórnarinnar. Hefði þó verið freistandi fyrir þá að eigna sér einum sigurinn.
Athyglisvert er, að jafnvel sjálfur berserkur kosningabaráttunnar, Morgunblaðið, viðurkenndi, að ófarir Sjálfstæðisflokksins um land allt væru ríkisstjórninni að kenna.
En ófarirnar voru ekki alls staðar jafnmiklar. Sums staðar voru þær meiri en annars staðar, til dæmis í Reykjavík. Á slíkum stöðum geta sveitarstjórnamenn Sjálfstæðisflokksins kennt sjálfum sér um að hluta. Að dómi kjósenda höfðu þeir ekki staðið sig nógu vel.
Á einum stað buðu sveitarstjórnamenn Sjálfstæðisflokksins upp á aðeins eitt og óvenjulegt kosningamál. Á Seltjarnarnesi höfðu þeir staðið fyrir 10% afslætti af útsvari í tvö ár. Þetta skildu kjósendur og létu flokkinn hafa fimm fulltrúa af sjö í bæjarstjórn.
Í Reykjavik kusu aðeins 83,7% kjósenda í stað 88,9%, sem kusu árið 1974. Mismunurinn á þátttökunni er um 3000 manns. Langflestir þeirra eru óánægðir sjálfstæðismenn. Kosningavél flokksins hamaðist á þessu fólki síðari hluta kjördags. En allt kom fyrir ekki. Hinir reiðu neituðu að kjósa.
Ef fyrrverandi meirihluti í Reykjavík hefði haft upp á eitthvert raunverulegt kosningamál að bjóða, til dæmis 10% lækkun útsvars í tvö undanfarin ár, hefði kosningavélin náð að skrapa saman að minnsta kosti 71 manni af þessum 3000 og á þann hátt haldið meirihlutanum.
Sárast fyrir Sjálfstæðisflokkinn er svo, að hann sleppur ekki með að fá bakara hengdan fyrir smið. Hinir reiðu, fyrrverandi kjósendur flokksins eru enn reiðir ríkisstjórninni og hyggjast ekki láta smiðinn sleppa í lok þessa mánaðar.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
