Því er nú spáð, að landhelgissamningur við Breta verði lagður fyrir alþingi til staðfestingar um eða eftir miðja næstu viku. Fulltrúar ríkjanna beggja eiga því annríka daga um þessar mundir við frágang samningsins.
Ýmsar eyður og óljós atriði eru í samningsgrundvellinum, sem forsætisráðherrar Íslands og Bretlands urðu ásáttir um í fyrri viku. Úr þessu er ætlunin að bæta, áður en samningurinn verður lagður fyrir alþingi.
Sum þessara atriða eru auðveld viðfangs, því að þau eru í sjálfu sér ekki ágreiningsefni. Sem dæmi um slíkt má nefna ákvæði um, að samningurinn fullnægi skilyrðum Efnahagsbandalags Evrópu fyrir tollalækkunum á íslenzkum sjávarafurðum.
Bretum tókst á sínum tíma að koma því inn í viðskiptasamning Íslands og bandalagsins, að tollalækkanir á sjávarafurðum tækju ekki gildi, fyrr en fullnægjandi lausn hefði fengizt á landhelgisdeilunni. Sú lausn er nú fengin, að því er varðar veiðar Breta á Íslandsmiðum.
Fleiri atriði mætti vel taka inn í samninginn, svo sem ákvæði um virkt eftirlit af hálfu Íslendinga með veiðarfærum og veiðiaðferðum brezkra togara. Að undanförnu höfum við haft ástæðu til að ætla, að ekki væri allt með felldu á því sviði.
Samkvæmt alþjóðlegu samkomulagi, sem bæði ríkin eru aðilar að, er slíkt eftirlit heimilt. En til bóta væri að geta þess einnig í landhelgissamningnum til að hindra misskilning af hálfu brezkra togaraskipstjóra.
Við töku brezkra togara að ólöglegum veiðum er ekki rétta leiðin sú, að varðskipin kalli til brezkt eftirlitsskip til staðfestingar á mælingum sínum. Margir Íslendingar mundu telja slíkt vera afarkosti, er ómerki samninginn.
Miklu skynsamlegra er, að brezka togaranum sé við slíkar kringumstæður heimilt að kalla til eftirlitsskip, eins og sakborningi er heimilt að kalla til lögfræðing sinn. Slíku réttaröryggi getum við auðvitað ekki neitað.
Önnur atriði verða sennilega erfiðari viðfangs. Bretar eru sagðir standa fast á því, að einungis eitt af sex friðunarsvæðum verði lokað hverju sinni, en ekki tvö af sex eins og Íslendingar hafa viljað.
En við verðum alténd að geta friðað svæði, sem eru í hættu, þótt þeirra sé ekki sérstaklega getið í samningnum. Slík friðun ætti að gilda um íslenzk skip sem önnur skip. Ákvæði um þetta efni mætti vel vera í landhelgissamningnum.
Erfiðasta atriðið er gildistíminn. Í samningsgrundvelli forsætisráðherranna er talað um tvö ár, sem er allt of langur tími. Eins árs bráðabirgðasamningur er hæfilegur.
Við þurfum að færa landhelgina út í 200 mílur að ári liðnu. Í því efni megum við ekki láta samninginn við Breta binda hendur okkar. Útfærslan í 200 mílur er miklu merkilegra mál en samkomulag eða deilur við Breta um 50 mílur.
Vel getur verið, að ríkisstjórn Íslands sé bundin tveggja ára ákvæðinu í samningsgrundvelli forsætisráðherranna og geti ekki hnikað því til lækkunar. En þá mun alþingi varla fallast á að staðfesta samninginn nema til eins árs í senn.
Jónas Kristjánsson
Vísir
