Þegar menn settust niður til að búa til nýtt þjóðabandalag á rústum síðari heimsstyrjaldarinnar, vildu þeir stefna að nýrri öld mannréttinda í heiminum. Þeir bjuggu til mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna, hátimbrað plagg.
Feður Sameinuðu þjóðanna sáu fyrir sér Þjóðabandalag millistríðsáranna, þar sem samningarefir ríkisstjórna tefldu skákir sínar án tillits til peðanna, sem færð voru eða fórnað var. Gamla bandalagið var klúbbur ríkisstjórna.
Sameinuðu þjóðirnar áttu hins vegar að rista dýpra. Þær áttu ekki aðeins að vera samfélag ríkisstjórna, heldur líka samfélag manna, verndari almennings. Þar átti ekki aðeins að fjalla um réttindi ríkisstjórna. Einnig réttindi fólks.
Í mannréttindayfirlýsingunni voru dregin saman hin göfugustu markmið á þessu sviði. Ennfremur voru búnar til sérstakar deildir eða stofnanir Sameinuðu þjóðanna, svo sem UNESCO, Menningarstofnunin, er líka hefur sína mannréttindaskrá.
Markmiðið var að vernda fólk hvert fyrir öðru og einkum þó fyrir stjórnvöldum. Til þess voru ákvæðin um skoðanafrelsi, trúfrelsi, prentfrelsi, fundafrelsi, upplýsingafrelsi, ferðafrelsi og frelsi frá lögreglu og fangelsum.
Vesturlönd voru á þessum tíma kjarni Sameinuðu þjóðanna. Þau bjuggu flest á gömlum grunni aldagamallar baráttu fyrir mannréttindum. Þau vildu gera nýjustu og beztu réttindaákvæði stjórnarskráa sinna að alþjóðlegri hefð.
Þetta hefur gengið upp og ofan í rúma þrjá áratugi, einkum ofan. Til skamms tíma var litið á mannréttindaskrárnar sem nauðsynlegan, en dauðan bókstaf, er frá upphafi var marklaus í Austur-Evrópu og síðan í þriðja heiminum.
Á þessum þremur áratugum hafa Vesturlönd smám saman lent í minnihluta í Sameinuðu þjóðunum og stofnunum þeirra. Nú er svo komið, að mikill meirihluti ríkisstjórna hafnar í reynd mannréttindum, eins og þau eru skilin á Vesturlöndum.
Í þessum löndum eru menn fangelsaðir, kvaldir og drepnir án dóms og laga. Fjölmiðlar eru málgögn ríkisstjórna. Stjórnmálaflokkur er aðeins einn á hverjum stað. Mútur og önnur spilling ráða ríkjum, enda mata valdamenn krókinn sem mest þeir mega.
Harðstjórar þriðja heimsins eru sammála harðstjórum Austur-Evrópu í, að allt of mikið sé gert úr mannréttindum. Þeir eru sérstaklega óánægðir með vestrænar fréttastofnanir og fréttamenn, sem lýsa harðstjórninni.
Þeir segja, að Vesturlönd séu að þröngva yfirburðum sínum í fjölmiðlun upp á þjóðir, sem hafi um eigin þróunarhagsmuni að hugsa. Þess vegna þurfi að setja reglur um réttindi þjóða til að verjast vestrænu menningar- og peningaofbeldi.
Nýjasta skref þessarar breytingar er nýliðið þing UNESCO í Belgrað, þar sem ákveðið var að koma á nýrri heimsskipan fjölmiðlunar. Sú skipan mun fela í sér eftirlit af hálfu ríkisstjórna, skrásetningu fréttamanna, bönn og ritskoðanir.
Allt siglir þetta undir glæstum fána frelsis fátækra þjóða. Að baki liggur sú ákvörðun harðstjóranna, að þeir einir skuli ákveða, hvað þjóðir þeirra fái að heyra, sjá og lesa og hvað Vesturlandabúar frétti úr þriðja heiminum.
Á þetta hafa samningaliprir fulltrúar Vesturlanda fallizt. Þar með er hrunin gamla hugsjónin um mannréttindi, réttindi hins einstaka manns gegn ofurvaldi umhverfisins. Þar með fer að verða tímabært að hætta þátttöku í UNESCO.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
