Orðið fiskiðnaður er svo líkt orðinu iðnaður, að grunnhyggnir menn freistast stundum til að færa samlíkinguna út í öfgar. Einkar broslegt var að sjá þetta í leiðara eins blaðsins fyrir skömmu. Þar stóð:
“Finnst hugsandi fólki slæmt að selja bezta fisk í heimi nánast sem hráefni til útlanda í stað þess að margfalda útflutningsverðmæti afurðanna með því að vinna þær hér innanlands.”
Höfundur textans ímyndar sér, að fiskur sé eins og hvert annað hráefni í iðnaði. Þetta hráefni þurfi að göfga og verðauka með því að umbreyta því, alveg eins og þegar húsgögn eru búin til úr timbri eða dagblöð úr pappír.
Raunar er fiskiðnaður að þessu leyti ólíkur öðrum iðnaði. Þar er markmiðið ekki að göfga hráefni, heldur vernda upprunalega göfgi matarins. Með fiskiðnaði er hreinlega verið að vernda fiskinn gegn skemmdum.
Dýrasti fiskur í heimi er lifandi fiskur. Erlendis greiða veitingahús og sælkeraverzlanir hæst verð fyrir slíkan fisk. Einmitt á þessu sviði þurfum við að fylgjast betur með en við gerum.
Sífelld þróun er í fiskveiðum í saltvatnstanka og flutningum á þeim til fjarlægra staða. Svo kann að fara, að við getum á arðbæran hátt komið fiski okkar lifandi á erlendan markað. Altjend þurfum við að kanna málið.
Næstdýrari fiskur í heimi er ferskur, nýveiddur fiskur, sem aldrei hefur nálægt fiskiðnaði komið. Þetta vita þeir, sem hafa verið að reyna að koma ferskum fiski flugleiðis á erlendan markað.
Þessar tilraunir hafa tekizt misjafnlega. Við ramman reip er að draga í stöðugum verðhækkunum á flugvélabensíni. Samt er nauðsynlegt fyrir fiskveiðiþjóð að fara ofan í kjölinn á öllum möguleikum á þessu sviði.
Hingað til höfum við helzt reynt að nálgast þessa leið með því að sigla með aflann, einkum til Bretlands. Gallinn er sá, að siglingin tekur nokkra daga. Ísaður fiskurinn er ekki lengur ferskur, þegar hann kemur til kaupandans.
Verð á viku eða tveggja vikna gömlum ísfiski er svo miklu lægra en verð á nýveiddum fiski, að við teljum heppilegra að fara aðra leið. Við verndum fiskinn nýveiddan með því að frysta hann.
Frystur fiskur er ekki eins góður og nýveiddur. En munurinn er þó svo lítill, að við náum háu verði á frystum fiski á Bandaríkjamarkaði. Þar leggjum við áherzlu á að auglýsa, að hann sé varinn með frystingu, nýveiddur upp úr sjó.
Efnahagsleg sigurganga Íslendinga felst í frystiiðnaðinum. Frystihúsin eru stolt þjóðarinnar. Með þeim hefur fundizt leið til að halda fiskinum langtímum saman sem líkustum ferskum fiski. Á þessu byggist velmegun þjóðarinnar.
Erlendis er til fólk, sem hefur vanið sig á að borða saltfisk og skreið, jafnvel niðurlagðan eða niðursoðinn fisk upp úr dósum. Við þurfum að sinna þessum markaði gamla tímans, þótt hann sé á undanhaldi.
Eftir því sem frystitækni breiðist út, bæði í flutningum og geymslu, þeim mun meira fækkar þeim, sem vilja borða fisk, er varinn hefur verið á annan hátt. Undantekning á því er saltsíldin, eina mikilvæga dæmið um göfgun hráefnis í fiskiðnaði.
Nútímamaðurinn vill frosinn fisk, ef hann á ekki kost á ferskum fiski. Í framtíðinni getum við ef til vill boðið honum upp á meira af ferskum fiski eða jafnvel lifandi fisk.
En við verðum aldrei ríkir af því að bjóða útlendingum fisk upp úr dósum.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
