Skynsamlegar eru hugmyndir ráðamanna Seðlabanka Íslands um nýja krónu, hundrað sinnum verðmeiri en núgildandi flotkróna. Samt er nauðsynlegt að vara við of mikilli bjartsýni, því að niðurskurður á núllum leysir einn sér engan vanda.
Íslendingar mega ekki halda, að slík aðgerð snúi verðbólgunni við. Ein sér er aðgerðin svipuð því, er ný vísitala er sett á flot. Okkar reynsla er sú, að nýja vísitalan tekur óðar að bólgna á sama hátt og hin gamla.
Hundraðföldun verðgildisins hefur fyrst og fremst sálræn og félagsleg áhrif. Hún gefur þjóðinni tækifæri til að staðnæmast, magna með sér nýja von og móta á þann hátt heppilegt andrúmsloft fyrir raunhæfar aðgerðir gegn verðbólgunni.
Hugmyndir um nýja krónu hafa hljómgrunn hér á landi. Margir muna eftir reynslu Frakka og Finna, sem báðir beittu slíkri aðgerð sem hluta af umfangsmiklum uppskurði fjármála og efnahagsmála. Báðum þjóðunum tókst að ná markmiði sínu.
Hins vegar verður mun erfiðara fyrir Íslendinga að ná slíku markmiði. Aðstæður eru sumpart aðrar hér en þær voru í Frakklandi og Finnlandi. Munurinn felst fyrst og fremst í því, að hér færir verðbólgan stjórnmálamönnum og stjórnmálaflokkum sérstök völd, sem ekki eru hliðstæð í öðrum ríkjum Vestur-Evrópu.
Hér sitja þingmenn, fyrrverandi þingmenn og umboðsmenn stjórnmálaflokkanna í ráðum og stjórnum Framkvæmdastofnunar ríkisins, sjóða hennar, annarra sjóða og allra banka landsins. Þeir sem lána fé hér á landi, eru beinir og óbeinir stjórnmálamenn.
Verðbólgan veldur því, að allar lánastofnanir eru fyrst og fremst skömmtunarstofnanir gjafafjár. Þetta ástand er grundvöllur íslenzkrar stjórnmálaspillingar, grundvöllur samtryggingarkerfisins, grundvöllur þess, að hér ríkir í rauninni eins flokks kerfi í fjórum deildum.
Meðan þingmenn og aðrir umboðsmenn stjórnmálaflokkanna sitja í valdastólum fjármagnsins þýðir ekki nokkurn skapaðan hlut að skera tvö núll aftan af krónunni. Það fer bara allt í sama farið aftur, eins og sést af reynslu okkar af hinum mörgu nýju vísitölugrundvöllum, sem við höfum komið á fót.
Gjaldmiðilsbreytingu verður að fylgja valddreifing í fjármálaheiminum, svo að stjórnmálamenn og stjórnmálaflokkar hafi ekki lengur hag af verðbólgu. Enda væri slík valddreifing í samræmi við ákvæði stjórnarskrárinnar um dreifingu valdsins og í samræmi við alþjóðlega rekstrarhagfræði.
Auðvitað þarf að gæta að fleiri atriðum. En þar getum við lært af Finnum og Frökkum. Með nægum undirbúningstíma eiga hagfræðingar okkar að geta fundið leiðir á þeim sviðum og fengið til þess stuðning hinna pólitísku afla.
Hins vegar er hætt við, að hagfræðingana skorti sýn yfir sjálfan kjarna verðbólgunnar, heljartök stjórnmálanna á fjármagni þjóðarinnar. Enn sennilegra er, að á því sviði bresti stuðningur hinna pólitísku afla.
Þess vegna er rétt að vara menn við óhóflegri bjartsýni. Við leysum engin mál með sjónhverfingum. Við læknum ekki fólk með því að senda það til Filippseyja.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
