Fjáröflunarleiðir íslenzkra stjórnmálaflokka eru fremur vafasamar, svo að ekki sé meira sagt. Það er greinilega nauðsynlegt að koma fastri og lögbundinni reglu á slíkar leiðir, svo að minni hætta sé á, að þær leiði til spillingar.
Því var nýlega haldið fram, að verktaki í Reykjavík hefði greitt eina milljón króna í byggingasjóð Sjálfstæðisflokksins og fengið á sama árinu lóð hjá Reykjavíkurborg. Ekki er óeðlilegt, að spurt sé, hvort þarna séu tengsli á milli.
Hundruð fyrirtækja hafa greitt fé í sjóði stjórnmálaflokkanna. Þessi sömu fyrirtæki hafa fengið ýmsa fyrirgreiðslu, sem stjórnmálamenn geta veitt, t.d. lóðir, bankalán, útflutningsleyfi og verðhækkanaleyfi.
Mjög erfitt er að meta í hverju tilviki, hvort um samband geti verið að ræða milli fjárgjafa og fyrirgreiðslu. Fyrirgreiðslan kynni að hafa fengizt án fjárgjafa. Og hins vegar gæti verið um hreinar mútur að ræða. Alténd hlýtur grunur um slíkt að varpa skugga á lýðræðið í landinu.
Tilgangslítið er að reyna að lýsa sekt á nafngreind fyrirtæki og stjórnmálamenn út af einstökum dæmum um þetta ástand. Yfirstjórn Sjálfstæðisflokksins sem slík er ábyrg fyrir fjáröflunarleiðum flokksins og stjórnir annarra flokka eru jafn ábyrgar fyrir hliðstæðum leiðum hjá sér. Og allir stjórnmálaflokkarnir eru samábyrgir fyrir því kerfi, sem getur boðið spillingu heim.
Augljósasta leiðin til úrbóta er, að dregið verði sem mest úr möguleikum stjórnmálaflokka til að skammta hlunnindi á borð við lóðir, fjármagn og leyfi. Við sáum slíka spillingu í hámarki á skömmtunartímum Fjárhagsráðs, en við höfum ekki enn afnumið skömmtunarkerfið til fulls. Bankarnir lúta flestir pólitískri stjórn, lóðir eru leigðar en ekki seldar hæstbjóðanda, og enn er beitt leyfakerfum.
Að öðru leyti virðist varla sanngjarnt, að fyrirtæki, sem gefa stjórnmálaflokkum fé, afsali sér jafnframt almennum rétti fyrirtækja til lóða, fjármagns og leyfa. En slíkt yrðu þau væntanlega að gera til að útiloka allan grun, nema til séu lög og reglur um, hvernig skuli standa að slíkum fjárframlögum, bæði skattalega og á annan hátt, svo og um, hve há slík framlög megi vera.
Bandaríkjamenn hafa verið að setja sér athyglisverðar reglur í þessum efnum. Væri tilvalið að læra af reynslu þeirra og kanna, hvort ekki mætti koma upp hliðstæðum reglum hér á landi.
En af gefnu tilefni væri kannski bezt í stöðunni eins og hún er núna, að stjórnmálaflokkarnir legðu allir fjáröflunarspil sín á borðið og gæfu þjóðinni innsýn í fjármál sín.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
