Deilurnar um aronskuna hafa vakið marga til umhugsunar um, hvernig eðlilegt sé að haga skipan varnarmála. Kunnastar eru hugmyndir Gunnars Thoroddsens ráðherra um eins konar málamiðlun milli aronsku og ríkjandi stefnu í varnarmálum.
Milli jóla og nýárs setti Kristján Pétursson tolldeildarstjóri fram í Dagblaðinu nýjar hugmyndir, sem minna á málamiðlun Gunnars að því undanskildu, að Kristján gerir ekki ráð fyrir þátttöku hins svokallaða varnarliðs í almannavörnum.
Hugmyndir Kristjáns eru athyglisverðar, einkum vegna þess að hann fer á ýmsan hátt tæknilegar en aðrir ofan í ýmis smáatriði, sem máli geta skipt. Ásamt upphaflegum tillögum Arons og málamiðlun Gunnars eru hugmyndir Kristjáns þess virði, að þeim sé gaumur gefinn.
Kristján vill, að íslenzka ríkið geri alla verksamninga við varnarliðið og bjóði þá síðan út á frjálsum markaði. Þar með mundi linna því hermangi, sem gæðingar tveggja stærstu stjórnmálaflokkanna stunda nú á vegum Íslenzkra aðalverktaka.
Hann vill, að íslenzka ríkið taki að sér rekstur verklegrar framkvæmdadeildar varnarliðsins, birgðadeild þess, bókhalds- og endurskoðunardeild, sjúkrahús þess, tómstundastofnanir, verzlunarmiðstöð og skemmtistaði, svo og flugvélaviðgerðir og hluta af flugrekstrinum.
Bandaríkjastjórn annist hins vegar áfram rekstur ratsjár- og fjarskiptastöðva, flugsveitar, ratsjárvéla og hergagnageymslna.
Með þessu verði fækkað um rúmlega helming í varnarliðinu, enda hverfi varnarliðsmenn úr öllum þeim rekstrarþáttum, sem Íslendingar taki að sér samkvæmt framansögðu.
Öll starfsemi varnarliðsins verði aðskilin frá almennri flugumferð. Á hann þá bæði við búsetu varnarliðsmanna og athafnasvæði þeirra annað en flugsveitanna.
Kristján vill, að varnarliðið greiði full aðflutningsgjöld af öllum vörum til sinna afnota, nema hernaðartækjum. Einnig greiði það bensín. og bifreiðaskatt, svo og lögboðin tryggingagjöld.
Ennfremur vill hann, að íslenzkur gjaldmiðill sé notaður á vegum varnarliðsins. Bæði í þessu og í næsta atriði á undan falla hugmyndir Kristjáns að málamiðlun Gunnars. Hið sama er að segja um hugmyndir Kristjáns um, að aflað verði innlendrar, herfræðilegrar þekkingar.
Kristján leggur til, að ríkisstjórnin ráði 4-5 Íslendinga til hermálanáms erlendis í því augnamiði, að þeir verði ráðgjafar hennar í varnar- og öryggismálum. Þeim verði svo falið að fylgjast náið með starfsemi bandaríska varnarliðsins. Í því skyni verði stofnuð sérstök varnar- og öryggismáladeild.
Hann bendir t.d. á, að niðurlægjandi sé og ekki sæmandi fullvalda ríki, að stjórnvöld geti ekki vegna þekkingarskorts sannreynt, hvaða herbúnaður sé hér á landi.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
