Að loknum tvennum kosningum, stjórnarkreppu og stjórnarmyndun ættu landsmenn að hugleiða, hvað hafi í rauninni gerzt á þessu sumri, hvort óvenjuleg kosningaúrslit hafi markað einhver tímamót í stjórnmálunum.
Auðvelt er að komast að raun um, að ekkert hefur gerzt. Við höfum áfram sams konar ríkisstjórn og áður, þótt hún heiti til vinstri í stað hægri. Málefnasamningur nýju stjórnarinnar gæti eins verið saminn af hinni fyrri.
Meirihluti samkomulags stjórnarflokkanna fjallar um framhald á stefnu Lúðvíks Jósepssonar, sem hefur ráðið ríkjum hér á landi í tæpan áratug á valdaskeiði tveggja vinstri stjórna og einnar til hægri.
Í samstarfsyfirlýsingunni örlar hvergi á hugmyndum um breytt efnahagskerfi. Þar eru bara hin svokölluðu gömlu íhaldsúrræði, sem felast í margbreytilegum tilfærslum á peningum.
Formúlan er fengin frá danskennurum og hljóðar eitthvað á þessa leið: Einn milljarð áfram, tvo út á hlið, einn milljarð aftur á bak og tvo út á hina hliðina.
Af málefnasamningnum er ljóst, að landbúnaðurinn á áfram að vera stærsti baggi ríkissjóðs og skattgreiðenda og að niðurgreiðslur verða meira að segja auknar. Með kerfisbundnum samdrætti í hefðbundnum landbúnaði væri þó unnt að bæta efnahagskerfið verulega.
Einnig er ljóst, að arðsemi sjávarútvegs á enn að halda niðri með því að láta of mörg veiðiskip skarka í takmörkuðum og ókynþroska fiski. Með róttækri fækkun skipa, auðlindaskatti og raunhæfri gengisskráningu, jafnvel yfirráðum sjávarútvegsins á gjaldeyri sinum, muni þó unnt að bæta efnahagskerfið verulega.
Að einu leyti er meira að segja um að ræða breytingu til hins verra. Svo virðist sem brýnum endurbótum í samgöngumálum, það er í aðstöðu til millilandaflugs frá Keflavíkurflugvelli, verði frestað enn um sinn.
Á öðrum sviðum en í efnahagsmálum, þar á meðal í varnarmálum, verður stefnan nokkurn veginn sú sama og áður. Margvísleg umbótamál munu áfram liggja í láginni. Dæmigert er óljóst orðalag málefnasamningsins um framhald nefndastarfa vegna endurskoðunar stjórnarskrár og kosningalaga.
Ríkisstjórn, sem getur sumarið 1978 ekki komið sér saman um skýr og einföld loforð um jöfnun kosningaréttar á fyrsta starfsári sínu, er greinilega skipuð sömu kerfiskörlunum og áður. Þar sem fjórfaldur munur er á kosningarétti, er ekki um lýðræðisríki að ræða.
Hræringar í stjórnmálunum í sumar gengu lengst í Alþýðuflokknum. Sá flokkur hefur nú sent til ríkisstjórnarleiks sína helztu kerfiskarla, sem tæpast eru líklegir til meiri umbóta en kerfiskarlar hinna stjórnarflokkanna.
Sjálfstæðisflokkurinn sleikir svo sárin utan stjórnar og væntir þess, að óvinsældir ríkisstjórnarinnar endurnýi fylgið. Hann heldur fundi til að “leyfa mönnum að blása út” eins og það er orðað á máli þeirra, sem ekkert læra, engu gleyma og líta á stuðningsmenn sína sem sálrænt vandamál.
Stjórnmálaþróun sumarsins er í samræmi við spakmælið: Því meira sem hlutirnir breytast, þeim mun meira eru þeir eins.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
