Rannsóknaráð ríkisins hefur sett fram óhóflega íhaldssöm sjónarmið við eflingu rannsókna og þróunar í þágu atvinnuveganna. Samkvæmt þessum markmiðum mun Ísland áfram hafa sérstöðu meðal efnaðra þjóða í litlum fjárveitingum á þessu sviði.
Árið 1972 notuðu Vestur-Þjóðverjar 2,5% af þjóðarframleiðslu sinni til rannsókna og þróunar. Þá voru Íslendingar komnir upp í 0,4% og eru nú ekki komnir upp í nema 0,5%. Þjóðverjar eru fimmfalt duglegri á þessu sviði, þótt miðað sé við íbúafjölda.
Bilið milli Íslendinga og Þjóðverja hefur sífellt verið að aukast. Þjóðverjar hafa bætt við sig sem nemur O,1% á ári, en Íslendingar eru heil fimm ár að ná því marki. Í markmiðum Rannsóknaráðs felst, að það taki Íslendinga enn fimm ár að hækka sig um 0,1%.
Þjóðverjar eru auðvitað þeir, sem hafa gengið harðast fram í að beizla vísindin í þágu atvinnuveganna. Enda er efnahagskerfi þeirra um það bil að taka við af efnahagskerfi Bandaríkjanna sem hornsteinn Vesturlanda. Hin miklu vísindaútgjöld Þjóðverja eiga töluverðan þátt í þessu.
Norðurlandaþjóðirnar hafa dregizt aftur úr í þessu kapphlaupi. Sem dæmi má nefna, að Norðmenn eru aðeins komnir upp í 1,3% af þjóðarframleiðslu til rannsókna og þróunar og Svíar upp í 1,5%. En þetta er þó alténd þrefalt hærra en Íslendingar.
Við ættum að stefna að því að brúa þetta bil í stað þess að breikka það. Við ættum að stefna að því að bæta okkur um 0,2% á ári. Þá værum við tíu ár að ná núverandi stigi Þjóðverja, 2,5% þjóðarframleiðslu til rannsókna og þróunar.
Því hefur verið spáð, að þjóðarframleiðsla Íslendinga verði 700 milljarðar á þessu ári. 0,2% af því er 1,5 milljarðar króna. Við þyrftum því að auka útgjöld til rannsókna og þróunar úr 3,5 milljörðum króna í 5 milljarða króna á árinu.
Þetta er auðvitað ekki hægt að gera allt innan kerfisins. Rannsóknir og þróun þurfa að flytjast í síauknum mæli inn í fyrirtækin á sama hátt og með þeim þjóðum, sem vel eru á vegi staddar, Þjóðverjum, Bandaríkjamönnum og Japönum.
Ef það á að takast, þarf að byrja að leyfa fyrirtækjum að græða peninga. Einnig þarf að veita þeim sérstakar skattaívilnanir fyrir framlög til rannsókna og þróunar. En þar með erum við komin að öðru vandamáli, óbeit stjórnmálamanna á hagnaði hjá fyrirtækjum.
Rannsóknaráð ríkisins setti fram markmið sín í maí í fyrra. Þau markmið mótast sjálfsagt á raunsæju mati á, hvaða fjárveitingar sé unnt að kreista út úr stjórnmálamönnum, er lítinn sem engan áhuga hafa á rannsóknum og þróun.
Stjórnmálamenn okkar eru svo gæfusnauðir, að þeir taka ekki einu sinni mark á þeim vísindamönnum, sem þeir rausnast þó til að borga laun. Árum saman hefur ekkert mark verið tekið á tillögum fiskifræðinga um hámark leyfilegs þorskafla, svo að grófasta dæmið sé tekið.
Markmið Rannsóknaráðs eru meingölluð, einmitt af því að þau byggjast á raunsæju mati á óraunsæjum stjórnmálamönnum. Þessi markmið eru svo hófsöm, að þau gefa stjórnmálamönnunum þá ímyndun, að við séum svo vel settir á sviði rannsókna og þróunar, að hægfara aukning dugi.
Stundum getur umhverfið verið svo óraunsætt, að menn verða að setja fram markmið, sem virðast óraunsæ miðað við aðstæður, en eru raunsæ miðað við efnahagslegar vonir þjóðarinnar. Rannsóknaráð hefur sett markið allt of lágt.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
