Eldgosið í Heimaey var atburður ársins 1973 á Íslandi. Þetta einstæða gos í þéttbýli verður áreiðanlega lengi eftirminnilegt. Merkilegasta atriði gossögunnar er lánið, sem fylgdi, bæði upphafi gossins og endalokum. Við minnumst þess því léttari í lund en ella hefði verið.
Þótt manntjón yrði ekki, urðu Eyjamenn fyrir miklu tjóni. Þar er ekki aðallega um efnisleg verðmæti að ræða, heldur hinir félagslegu erfiðleikar, sem fylgdu í kjölfar gossins. Á einni nóttu voru rætur Eyjamanna rifnar upp. Þeir urðu að setjast að í öðrum sveitarfélögum, sumir við ákaflega bágborin skilyrði. Gömul bönd kunningskapar rofnuðu, er menn dreifðust víða um land Skólaganga barna og unglinga varð fyrir röskun. Og þannig mætti áfram telja.
Þessi búferlaflutningur Eyjamanna er svo sem ekki annað en verið hefur hlutskipti margra Íslendinga á þessari öld flóttans úr strjálbýlinu. En aldrei hafa jafnmargir í senn orðið að flytjast milli landshluta. Flutningur Eyjamanna í land líktist þjóðflutningum fyrri tíma. Þess vegna var sú röskun meiri en hin, sem orðið hefur í þjóðfélaginu í heild á löngum tíma.
Allt starfið í sambandi við gosið hefur verið einkar farsælt. Fyrstu nóttina tókst slysalaust að koma Eyjamönnum í land og koma þeim fyrir til bráðabirgða. Þetta sýndi, að almannavarnir á Íslandi eru í mun betra lagi en ætla hefði mátt, þótt Eyjamenn ættu sjálfir mestan hlut í því, hve vel fór.
Síðan tóku við varnirnar gegn hraunflóðinu, sem einkenndust bæði af hugviti og dugnaði. Svo var kaupstaðurinn hreinsaður og menn tóku að snúa til sinna fyrri heimkynna, allt á sama árinu. Það er ótrúlegt, að tekizt skuli hafa að gera Eyjar byggilegar á nýjan leik, áður en ár er liðið frá upphafi gossins.
Ekki hefur síður tekizt vel að fjármagna tjónið, sem gosið olli. Njótum við þar drengilegs stuðnings frá nágrannalöndunum, auk viðlagasjóðsgjaldsins, sem samanlagt mun gera meira en að nægja til að bæta tjón samkvæmt mati. Verður hægt að afnema gjaldið eftir aðeins eins árs álagningu.
Í heild má því segja, að við höfum haft lán í óláni. Eyjamenn komast aftur til sinna heimkynna og þjóðin hefur öðlazt aukið sjálfstraust til að mæta erfiðleikum, sem skyndilega ber að garði.
Maður ársins
Ritstjórn Vísis hefur kjörið Magnús Magnússon, bæjarstjóra í Vestmannaeyjum, mann ársins 1973. Hann er persónugervingur hins mikla starfs, sem unnið hefur verið á árinu vegna gossins í Heimaey. Með kjöri hans er um leið verið að heiðra þá mörgu menn, sem unnu afreksverk í þessu starfi, ýmist með dugnaði, ímyndunarafli eða þekkingu. Við sögu hafa komið björgunarmenn, vísindamenn og skipuleggjendur, sem allir eiga heiður skilið. Verk þeirra hafa sannað, að meðal þjóðarinnar er fjöldi manna, sem dugar, þegar á reynir. Og það er sem fulltrúi þessara manna, að Magnús Magnússon bæjarstjóri er maður ársins.
Jónas Kristjánsson
Vísir
