Íslendingar hafa náð að framl!engja víxil sinn á þessu ári. Útlitið er ekki nærri því eins svart og það var fyrir ári. Framlengingin felst í bættum viðskiptakjörum gagnvart útlöndum. Fiskurinn hefur hækkað meira í verði en innfluttu vörurnar.
Fyrir bragðið hefur skuldasöfnun þjóðarinnar verið mun minni en í fyrra og minni en spáð var í upphafi árs. Ljóst er, að þjóðarbúið verður ekki gjaldþrota að sinni, þótt um slíkt hafi verið talað í alvöru fyrir ári. Við höfum því enn einu sinni komizt upp með að fresta vandamálunum í stað þess að leysa þau.
Hin bættu viðskiptakjör hafa að mestu verið notuð til að rétta við stöðu þjóðarbúsins. Þau hafa ekki leitt til aukinnar einkaneyzlu almennings. Hún hefur þvert á móti minnkað á árinu. Sá sparnaður var góður, svo langt sem hann náði. En það er líka jafnljóst, að kjörum láglaunafólks verður ekki lengur haldið niðri.
Svigrúm framlengingarvíxilsins hefur ekki verið notað til að taka neinar mikilvægar ákvarðanir í efnahagslífinu. Slíkar ákvarðanir verða ef til vill teknar á næsta ári. En ekkert bendir enn til þess, að svo verði. Nýlega er búið að afgreiða hrikaleg fjárlög, sem auka fremur en minnka hlut ríkisins af þjóðarbúinu. Og loforðin um leiðréttar skattareglur virðast jafnframt vera komin út í ógöngur.
Þótt efnahagsaðgerðir hafi ekki einkennt árið, sem senn er á enda, hefur efnahagsleg hugsun sett mjög svip á það. Athyglisverðar kenningar um íslenzk efnahagsmál hafa mjög verið í sviðsljósinu og notið vaxandi hylli. Þessar kenningar geta vel orðið öflugir áhrifavaldar í efnahagslífinu á næstu árum.
Kenningar Arons Guðbrandssonar um fjárhagslega og siðferðilega stöðu þjóðarinnar gagnvart varnarliðinu slógu í gegn á árinu. Mótrök fyrirfundust engin hjá þeim, sem hingað til hafa ráðið ferðinni í afstöðunni til varnarliðsins. Kannski holar dropinn steininn á næsta ári.
Kenningar Kristjáns Friðrikssonar um fiskivernd, auðlindaskatt og iðnvæðingu hafa notið vaxandi skilnings og stuðnings á árinu, þótt enn séu þær ekki orðnar jafn þjóðkunnar og kenningar Arons. Full ástæða er til að vona, að þeim vaxi enn fylgi á næsta ári.
Þá hafa kenningar ýmissa manna um breytta stefnu í landbúnaði náð nægilegri viðurkenningu til þess að sitja nú á bekk með íhaldssamari kenningum sem “leið tvö” í hugleiðingum sérfræðinga í landbúnaði og á öðrum sviðum, svo sem fram kemur í samantekt Rannsóknaráðs ríkisins um þróun landbúnaðar á Íslandi.
Allar þessar kenningar eru sprottnar úr íslenzkum jarðvegi og miðaðar við íslenzkar aðstæður. Þær eru engar þýðingar á erlendum kreddukerfum. Það er fyrst og fremst þeirra vegna, að við getum litið með ánægju til efnahagsársins 1970.
Þetta var ekki ár aðgerða í efnahagsmálum heldur hugsunar. Stjórnvöld létu sér nægja að fá framlengingu á víxlinum. Og það er ekki svo afleitt, því að framlengingin stuðlar að svigrúmi til að framkvæma á næstu árum það sem hugsað var frumlega í ár.
Jónas Kristjánsson
Dagblaðið
