Í nokkra áratugi hafa Íslendingar lifað við bærileg lífskjör. Sultur hefur verið óþekkt fyrirbrigði á þessum tíma og menn hafa ár eftir ár getað veitt sér meira en á árinu á undan.
Ef tekið er ár af handahófi, til dæmis árið 1971, er óhætt að fullyrða, að mönnum hefði þótt það góður búhnykkur, ef þeir hefðu þá og skyndilega fengið lífskjör ársins 1972.
Þegar svo nýja áfanganum í lífskjarasókninni er náð, er hinn gamli gleymdur. Þegar Íslendingar hafa notið hinna góðu lífskjara ársins 1974, þykir þeim óbærilegt að þurfa á árinu 1975 að þola lífskjör ársins 1972.
0g það er einmitt eitt höfuðatriða efnahagsvanda líðandi stundar, að menn telja sig margir hverjir ekki eiga fyrir brýnustu lífsnauðsynjum, þótt þeir búi við lífskjör, sem hefðu á árinu 1971 þótt mjög góð.
Þessi dæmi sýna, hve afstæð eru hugtök á borð við lífskjör og lífsnauðsynjar. Mat manna á stöðu sinni gagnvart þessum hugtökum byggist á þeim neyzluvenjum, sem þeir hafa tamið sér hverju sinni.
Kjaraskerðing er jafnan sársaukafull. Menn eiga ákaflega erfitt með að fórna neyzlustigi, sem þeir hafa náð og sem er umsvifalaust komið í vana. Þeir verða svo sáróánægðir, að þeir trúa því sjálfir, þegar þeir segjast ekki lengur eiga fyrir brýnustu lífsnauðsynjum.
Þessara afstæðu sjónarmiða gætir töluvert um þessar mundir, er lífskjör allrar þjóðarinnar hafa verið að skerðast í nokkra mánuði. Þetta eykur hljómgrunn fyrir máli lýðskrumara, sem segja þjóðina umsvifalaust eiga að fá þau lífskjör, sem voru hér á landi í nokkrar vikur eftir kjarasamningana í fyrra.
Hinir lífsreyndari menn viðurkenna margir hverjir, að þeir kjarasamningar voru marklaus uppákoma, sem átti sér ekki heilbrigðan grundvöll í efnahagslífinu. Þeir viðurkenna líka, að versnandi viðskiptakjör okkar gagnvart útlöndum og vaxandi sölutregða á íslenzkum afurðum hafa gert illt ástand efnahagslífsins enn verra.
Þeir gera sér líka grein fyrir, að Íslendingar standa andspænis alvarlegri hættu en lífskjaraskerðingunni. Sú hætta er atvinnuleysið, sem vofir yfir, ef atvinnulífið kemst ekki aftur á réttan kjöl. Sú lífskjaraskerðing, sem menn hafa sætt á undanförnum mánuðum, er barnaleikur í saman- burði við lífskjaraskerðingu þá, sem atvinnuleysi mundi valda.
Vegna þessa gera flestir forustumenn samtaka launþega sér ljóst, hvar í flokki sem þeir standa, að atvinnulífið þarf fyrst að rétta við, svo að lífskjörin geti í áföngum byrjað að batna á nýjan leik. Þeir segja að vísu, að lífskjörin geti nú þegar byrjað að batna, en viðurkenna, að slíkt hljóti að gerast í áföngum.
Út af þessu hefur Þjóðviljinn nú tryllzt og vegur af fullkomnu ofstæki að verkalýðsleiðtogunum, sem vilja vinna í samræmi við skilning sinn á ástandinu í efnahagslífinu. Samkvæmt skrifum blaðsins mætti ætla, að lífskjör ársins 1972, sem við búum enn við, jafngildi því, að alþýða manna eigi ekki fyrir brýnustu nauðsynjum og að sultar- ólin herðist að. Þeir, sem gleymt hafa, hvernig lífskjörin voru árið 1972, eiga auðvelt með að trúa þessu.
Jónas Kristjánsson
Vísir
